Aydınlar Partiyasının sədri Qulamhüseyn Əlibəylinin “Qafqazinfo”ya müsahibəsi


- Bu vaxta kimi yanvar ayından etibarən sosial-siyasi proseslərin bu qədər ciddi və radikal başladığı görülməmişdi. Bu ay artıq 4 böyük aksiya baş tutub. Bu gedişlə siyasi proseslərin sonunu necə düşünürsünüz?
- Belə bir məsəl var. Deyirlər, il nece başlayıbsa, elə də davam edəcək. Doğrudan da, yanvar ayı Azərbaycanın daxili siyasi həyatı üçün xeyli təlatümlü oldu. Hesab edirəm ki, bunun müəyyən obyektiv səbəbləri var. Bu da hər şeydən əvvəl iqtidarın yeritdiyi siyasətlə bağlıdır. Hakimiyyət ictimai rəylə, əhali ilə hesablaşmaq istəmir. Bu vaxta qədər də hesablaşmayıb. Artıq əhali də hakimiyyətin özbaşınalıqlarından cana doyub. Bir də görürsən ki, ayrı-ayrı dövlət məmurlarının bu və ya digər qanunsuz hərəkəti kortəbii şəkildə olsa da müəyyən etirazların baş verməsinə gətirib çıxarır. Əsgər ölümləri ilə bağlı mitinqlərin keçirilməsi, Binə ticarət mərkəzində sahibkarların bir növ fakitiki olaraq etiraz etməsi, gənclərin aksiyası və.s. Əgər hakimiyyət ciddi islahatlara getməsə, hakimiyyət üçün çox çətin bir il olacaq.

- Yəni vəziyyət bu qədər təhlükəlidir...
- Bəli. Bunu da hakimiyyətin özü yaradır. Hakimiyyət xalqla hesablaşmaq istəmədiyi təqdirdə bu siyasət ortaya çıxmış olur. Hakimiyyət kabinetdə olan məmurların fikirləri ilə yox, xalqla hesablaşmağa başlamalıdır, buna məcbur olmalıdır.

- Bəs Aydınlar Partiyası bu siyasi proseslərin içində aktivdirmi?
- Bu hadisələr öz-özlüyündə kortəbii hadisələrdir. Planlaşdırılmamış hadisələrdir. Mən hesab edirəm ki heç bir siyasi qüvvənin burada təsiri yoxdur. O cümlədən, bizim partiyanın da. Sadəcə olaraq biz hesab edirik ki, əhalinin etirazı haqlı etirazlardır. İnsanların şəxsiyyətinə qəsd etmək, onları alçaltmaq lazım deyil. Bir halda ki, dövlət əmlakını, xalqın varını, bu və ya digər formada mənimsəyirsinizsə, onları alçaltmağa ehtiyac yoxdur. Bu mənada hesab edirik ki, həmin aksiyalar etiraz aksiyalarıdır. Hakimiyyət də bu aksiyaları polisin gücü ilə boğmamalıdır, həmin aksiyalarda söylənilən fikirlərə qulaq asmaq lazımdır.

- Ölkədə ciddi siyasi proseslər baş verməkdədir. Azərbaycanın aparıcı müxalifət partiyaları bu hadisələrə operativ reaksiya verir. Belə bir mənzərə var ki, Aydınlar Partiyası bu proseslərdən kənarda qalıb...
- Biz bir partiya olaraq DQMM-nin Məşvərət Məclisində təmsil olunuruq, orada fəaliyyət göstəririk. Amma o da düzgündür ki, bizim bəzən mövqeyimiz kifayət qədər xalqa çatmır. Bu da informasiya siyasətimizin pis qurulması ilə bağlıdır. Tutaq ki, son hadisələrlə bağlı bizim partiyanın mövqeyi, açıqlamaları oldu. Amma adımızın heç bir yerdə açıqlanmasına rast gəlmədim. Ola bilsin ki , hələ KİV bu və ya digər formada bizim partiyanın açıqlamalarını yaymaq istəmir. Məsələn, İctimai Palatanın əlində kifayət qədər güclü informasiya resursları var. Ona görə də onların hadisələrə verdiyi qiymət dərhal yayılır.

- Hər halda partiyanın informasiya siyasəti düzgün qurulmalıdır. Bunsuz mümkün deyil. Həm də nəzərə alsaq ki, seçkilər ilidir. Nə etməyi düşünürsünüz?
- Yəqin ki, belə davam etməyəcək. Təbii ki, bizim partiya da seçkilərdə iştirak etmək niyyətindədir. Hesab edirəm ki, bu informasiya siyasəti ilə seçkilərdə iştirak etmək mümkün olmayacaq. Bizim bu siyasətimizə yenidən baxmaq lazımdır.

- Partiya 2009-cu ildə rəsmi olaraq qeydiyyatdan keçib. İlk dəfədir ki, prezident seçkilərində iştirak edəcək. Hansı formada qatılmağı qərara almısınız?
- Prezident seçkilərində hansı formada iştirakla bağlı partiyanın mövqeyi hələ ki, dəqiqləşməyib. Amma biz prinsip etibarilə biz seçkilərdə iştirakın tərəfdarıyıq. Hesab edirəm ki, seçkiləri boykot etmək taktiki cəhətdən düz olsa da, yolverilməzdir. Mümkün üsullardan istifadə etmək lazımdır. Nəticəsinin necə olması şübhə doğurmasa da. Hazırda heç bir partiya ilə seçkilərdə əməkdaşlıq etmək barədə müzakirlər aparmırıq. Azərbaycanın siyasi təcrübəsi göstərir ki, bloklaşma daha çox seçkiyə yaxın aylarda daha çox olur. Hətta seçki prosesi başlayandan sonra da bloklaşmaları görmüşük.

- Yəni blok şəklində iştirak etməyiniz mümkündür...
- Bəli. Hazırda prezident seçkilərində blok şəklində iştirak edən tək Qarabağ blokudur. Həmin blokun formalaşmasında iştirak etməmişik. Baxmayaraq ki, parlament seçkilərində birgə iştirak etmişik. Ola bilsin ki, mövcud olan blokların tərkibinə qatıldıq, ya da yeni blok yaratdıq. O blokda fikri məramı bizimlə üst-üstə düşən partiyalar o blokda birləşə bilər.

- Müsavat başqanına artıq 8-ə yaxın partiya prezident seçkilərində iştirakı ilə bağlı dəstək verib. Sizin də ona dəstək verməyiniz mümkündürmü?
- Prinsip etibarilə mümkündür. Hesab edirik ki, istər İsa bəy, istər Əli bəy, istərsə də Lalə xanım öz namizədliyini verməyə hazır olan insanlardır. Amma hələ ki, heç bir partiya ilə, o cümlədən Müsavat Partiyası ilə bu barədə adi söhbətləşmələrimiz belə olmayıb. Gələcəkdə situasiya dəyişə bilər. Seçkilərdə iştirak məsələsi ilə siyasət bir qədər çevik olmalıdır.

- İctimai Palata münasibətlər necə bəs, sanki ulduzunuz barışmır...
- Mən belə deməzdim. İctimai Palata formalaşanda biz partiya olaraq iştirak etmədik.

- Səbəb nədir?
- İlkin məsləhətləşmələrin birində biz iştirak etdik. Müəyyən səbəbdən bəlli iddialar ortaya çıxdı ki, biz olmasaq orda heç kim olmayacaq, gərək bizlə gəlib məsləhətləşsinlər. Bizim dediyimiz ilə oturub dursunlar. Müəyyən partiya funksionerləri tərəfindən fikirlər səsləndirildi. Ona görə də digər mərhələlərdə biz iştirak etmədik. İctimai Palatanın ayrı-ayrı tədbirlərində iştirak etmişik. Doğrudan da sistemli əlaqəmiz yoxdur. Bu da hesab edirəm ki, İP-nin özünün fəaliyyəti ilə bağlı olan məsələdir. DQMM yarananda biz İP-ya müraciət etdik ki, əməkdaşlıq etməyə hazırıq. İP DQMM-ni məramı və məqsədi olmayan təşkilat elan elədi. Əməkdaşlıqdan imtina etdilər. Bir neçə müddətdən sonra dedilər ki, biz də əməkdaşlığa razıyıq. Bununla da məsələ bitmiş oldu. Bu da İP-nın qapalılığı ilə bağlıdır.

- Bir müddət sizin partiya ətrafında psevdo müxalifət anlayışı yaranmışdı. İndi vəziyyət necədir?
- Bilmirəm. Hər halda mətbuatı izləyin. Bizim partiya o vaxt formalaşanda siyasətimiz ondan ibarət oldu ki, haqqımızda söylənilən hər hansı fikirlərə cavab verməyəcəyik. Bu gün də mən həmin fikirlərə cavab vermək iddiasında deyiləm. İstənilən şəxsin fikir, mülahizə yürütmək imkanı var. O cümlədən KİV-nin də. Amma dediyim kimi, həmin fikirlər bəzən qərəzli xarakter daşıyır.

- Siz hazırda özünüzü aparıcı müxalifətin liderlərindən hesab edirsinizmi?
- Kifayət qədər.

- Bilirsiniz necə, insan müxalif ola bilər. Amma partiya olaraq bunun hansı formada həyata keçirilməsi önəmlidir...
- Bizdə radikal müxalifətçilik anlayışı var. Yəni hər şeyi inkar etmək, yeri gələndə hakimiyyəti zor gücünə də devirmək barədə iddialar səslənir. Yəni o mənada biz kifayət qədər radikal deyilik. Bizim partiyanın mövqeyinə daha çox mülayim müxalifət demək olar və yaxud da bir vaxtlar Aydın Məmmədovun dediyi kimi orta müxalifət anlayışı. Biz hakimiyyətin siyasətini dəstəkləmirik, onun dəyişilməsinin tərəfdarıyıq. Lakin bunun zorakı yollarla həyata keçirmək istəmirik. Sadəcə olaraq biz müxalifətçiliyi təkcə etiraz aksiyalarının təşkilində yox, məhz hakimiyyətin siyasətinə etirazımızı bildirmək, alternativ fikirlər təqdim etmək yolunu seçmişik. Biz öz missiyamızı bunda görürük. Bu da kimisə qane edə, kimisə də qane etməyə bilər.

- Müxalifət liderlərindən özünüzə qarşı qərəz hiss edirsinizmi?
- Son dövrlərdə yox. Müəyyən adamlarda bəlkə qala bilər. Bu yeni bir müxalif qüvvənin meydana çıxmasından, yaxud da illərcə bərabər olduğumuz insanlardan kənarda fəaliyyət göstərməyimlə bağlı olan məsələ idi. Bəzən ögey münasibətlər hələ də qalır.

- AXCP-dən ayrılıb partiya yaratdınız. Əli Kərimlidən hiss edirsiniz qərəzi?
- Azərbaycan siyasi həyatında qəribəliklər var. İnsanlar çox vaxt qəbul edə bilmirlər ki, kimsə siyasi fəaliyyətlə sərbəst məşğul ola bilər. Siyasi fəaliyyət insanın daxili seçimidir. Bu seçim təkcə bir partiyaya aid ola bilməz. İnsan istənilən bir partiyaya daxil olmaqda və oradan çıxmaqda sərbəstdir. Mən Xalq Cəbhəsinin ilkin dövrlərindən rəhbərlərindən biri olmuşam. Universitet bölümün yaradıcılarından, Ali Məclisdə sədr olmuşam. Yəni bu məsələ fərdlə bağlı deyil. Müəyyən partiyanınn siyasəti bəzi məqamlarda üst-üstə düşmür. İnsanların özünü formalaşdırmasının, ayrıca partiya yaratmasına normal baxmaq lazımdır. Partiyadan çıxana ya xəyanətkar, ya da saxtakar damğası vururlar. Daha düşünmürlər ki, niyə mən sənin düşündüyün kimi düşünməliyəm? Başqa cür düşünə bilmərəmmi? Sadəcə olaraq bizdə insanların daxili siyasi azadlığını qəbul edə bilmirlər.

- Belə çıxır ki, sizin daxili siyasi azadlıqlarınız, istədikləriniz AXCP ilə üst üstə düşməyib...
- Bəli, üst-üstə düşmədi. Mən hakimiyyətin dəyişilməsini fərdi olaraq seçkilər yolu ilə həyata keçirilməsini istəyirəm. Onlar isə faktiki olaraq 2005-ci il parlament seçkilərində iştirak etməkdən imtina etdilər. Siyasi qüvvə olan partiya seçkilərdən heç vaxt imtina etməməlidir. 2008-ci ildə prezident seçkilərindən imtina etdilər. Bu mənim fərdi olaraq siyasi düşüncələrimlə üst-üstə düşmür. Mən 2008-ci ildə partiyanın siyasətinə tabe olmaqdan imtina etdim. Əgər biz seçkilərdə iştirak etməkdən imtina etsək, necə ümid edə bilərik ki, demokratik seçki keçirilə bilər. Onlar 2010-cu il parlament seçkilərində iştirak etmişdilər. Şərait dəyişmişdimi? Əksinə, mən hesab edirəm ki, 2010-cu ildə şərait daha da pisləşmişdi. İndi də imtina etmək fikirləri yoxdur. Müxalifət 2008- ci ildən daha zəif görünür, etirazları nəzərə almasaq. Hakimiyyətin təzyiqləri qarşısında müxalifət zəif görünür. Seçkidən imtina öz-özlüyündə seçkinin demokratik keçirilməsi demək deyil. Bu ona gətirib çıxarmayacaq. Heç kim də bizim əvəzimizə gəlib normal seçki keçirməyəcək. Seçkidə demokratik qüvvələr iştirak etdikcə kifayət qədər olmasa da hər halda seçkinin müəyyən məqamlarında dairələrində az çox saxtalaşdırılmayan seçkilərin keçirilməsinə nail olmaq olar. Məhz 2005-ci ildə dairələrin çoxunda müxalifətçilər qalib gəlmişdi. 2010- cu ildə isə qalib gələnlərin sayı xeyli az idi. Azərbaycan cəmiyyətinin
bütövlükdə nə iqtidara, nə də müxalifətə inamı qalmayıb. Hər bir partiyanın sosial bazası var. Bütün seçicilər miqyasında götürələndə hər iki qüvvənin sosial bazası çox azdır. Azərbaycanda hakimiyyətin seçkidən başqa digər yolla dəyişməsi hələ ki mümkün deyil. Azərbaycanda ərəb inqilablarının baş verməsi hələ ki, mümkün deyil. Bəlkə gələcəkdə mümkün ola bilər.

-Gəlin razılaşaq ki, bu ölkədə müxalifət hakimiyyətin dəyişilməsini istəyir. Amma ayrı-ayrı maraqlar olanda həm birlik yaratmaq olmur, həm də müxalifətə inam azalır...
- Hakimiyyəti dəyişmək marağı mənə elə gəlir ki, hamını əhatə etsə də, bu dəyişikliyin forması həmin dəyişiklikdə siyasi partiyaların maraqları üst-üstə düşmür. Hər bir siyasi partiyanın özünün marağı var. Məsələn, bir müddət bundan əvvəl İP-da vahid namizədlə bağlı müzakirələr başladı. İlkin baxışdan normal görünən bir təklif idi. Baxmayaraq ki, Azərbaycanın siyasi həyatında bu real görünmürdü. Nəyə gətirib çıxardı? AXCP və Müsavat funksionerləri bu gün də sosial şəbəkələrdə, qəzet səhifələrində öz aralarında bir-birini şüurlu şəkildə təhqir edirlər. Bu partiyalar arasında düşmənçilik köhnədən, əbədi , barışmaz düşmənçilik hesab olunur. Bu onu göstərdi ki, maraqlar üst-üstə düşmədi. Korporativ maraqlar üst-üstə düşməyəndə birləşmək olmur. Xalq hakimiyyətin dəyişməsini istəyir, amma müxalifətə də güvənmir. İçi mən qarışıq. Bu da müxalifətdaxili çəkişmələrdən irəli gəlir.

- Yəni hesab edirsiniz ki, Azərbaycanda elə bir müxalifət lideri yoxdur ki, xalq onun arxasınca getsin...
- Hələ ki, yoxdur. Əbülfəz Elçibəydən sonra elə bir lider görmürəm. Onlar müəyyən bir kütlənin lideri ola bilərlər. Amma bütövlükdə xalqın lideri ola bilmirlər. 2003-cü ildə İsa Qəmbər qalib gəldi. Amma nəticədə müsavatçıları həbs etdilər, onlar qeyri-fəal mövqe tutmuşdular. Bu gün bəlkə də onunmu səbəbidir, yoxsa ümumi etimadsızlığın səbəbidirmi, hər halda hesab edirəm ki, İsa Qəmbər müəyyən adamları birləşdirə bilsə də, hamını birləşdirə bilməyəcək. İqtidar həmişə istəyir ki, özünün rəqibi dağınıq vəziyyətdə olsun. O cümlədən müxalifət də öz aralarında özlərinə rəqib olanın güclü olmasını istəmir.

- Hesab olunur ki, 2005-ci il dən faktiki olaraq hakimiyyət müxalifətin dağıdılmasına nail oldu...
- Hesab edirəm ki, ondan xeyli əvvəl də proses başlamışdı. 1995, 2000, 2005-ci il seçkilərini müqayisə edəndə qəribə vəziyyət yaranır. 1995, 2000-ci ildə AXCP parlamentə buraxdılar, Müsavatı yox. 2005-ci ildə isə təxminən Müsavata üstünlük verildi. 2010-cu ildə isə hər iki partiyadan faktiki olaraq heç kimi buraxmadılar. Bu müxalifətdaxili narazılıqların toxumu idi. Hakimiyyət də öz siyasətini yürüdürdü. Əslində bu hiyləgər, dərin siyasət deyil, gözlə görünəndir.

-Nə vaxtsa xalq müxalifətin birləşdiyini görə biləcəkmi?
- Bu bir az çətindir. Yaxın vaxtlar üçün real hesab etmirəm. Siyasətə görünür yeni nəsil gəlməlidir ki, insanları bir araya gətirsin. İkinci, üçüncü və ya dördüncü qüvvələri real hesab etmirəm.

- Rüstəm İbrahimbəyovun üçüncü qüvvəsini bəs necə?
- Rüstəm İbrahimbəyov hakimiyyətin təzyiqlərinə sinə gələn bir adamdır. O üçüncü qüvvə kimlərdir? Onun sonradan dediyi kimi, Eldar Namazovun başçılığı ilə yeni qüvvənin yaranmasından söhbət gedirsə, hesab etmirəm ki o hamını bir araya gətirə bilər. Eldar Namazov 2003, 2005-ci il seçkilərində iştirak edib. O yeni qüvvə deyil. Hamını bir araya gətirə bilməyəcək.

- 2013 seçkilərindən hakimiyyət dəyişikliyi gözləyirsinizmi?
- Hesab edirəm ki, bunun üçün kifayət qədər yaxşı şərait yetişir. Sadəcə olaraq seçkilərin verdiyi imkanlardan istifadə etmək lazımdır. Düzdür, hakimiyyət çalışacaq ki, bu seçkilər də əvvəlki seçkilər kimi keçsin. Onların davranışında da bu indidən görünür. Zorakılıq, Ziyalılar Forumununa qarşı hücumlar onu göstərir ki, hakimiyyət öz siyasətini dəyimək istəmir. Cəmiyyət kortəbii şəkildə olsa da, aktiv siyasətə meyillidir. Bundan istifadə etmək olar. Çətin də olsa, hakimiyyət dəyişikliyi mümkün olacaq.

Günel Türksoy