Ümid Partiyasının sədri İqbal Ağazadənin “Qafqazinfo”ya müsahibəsi

- Sizinlə avqust ayında bir müsahibəmiz olmuşdu. O zaman maraqlı proqnozlar vermişdiniz. Düşünürəm ki, bu müsahibəmiz həmin söhbətin davamıdır...
- Mən bilmirəm, siz nədən danışacaqsız. Suallarınız nə olacaq. O müsahibəmiz yadımdadır. Regionda baş verən proseslər, Rusiyanın təsir imkanlarının artırılma cəhdləri, Qərb və Rusiyanın region uğrundakı savaşı, proseslərin fərqli bir müstəviyə və dinamikaya keçirmək cəhdləri və.s. Orada bır sıra anonslar vermişdik. Hətta sualın birində çox təhlükəli danışırsınız demişdiniz. Dedim ki, reallıqlar bunlardır.

- Bu müsahibənin ikinci hissəsi ona görə baş tutdu ki, orada deyilən çox şeylər reallaşdı. Vurğulamışdınız ki, Rusiya Azərbaycandan rahat çıxa bilməyəcək və nələrsə edəcək. Bunlar seçki öncəsi özünü göstərəcək. Azərbaycan da müəyyənləşdirəcək ki, ya Qərbə üz tutmalıdır, ya da Rusiyanın yanında yer almalıdır. Məntiqi nəticə belə idi ki, Azərbaycan Qərbə tərəf üz tutsa, Rusiya Azərbaycanı çalxalayacaq. Artıq il başa çatır. O görüşdən sonra bir-birinin ardınca məlum olan bir sıra hadisələr baş verdi. Ramil Səfərovun əfv olunması, rüşvət videosu, Milyarderlər İttifaqı, Sadvalın toparlanması, son olaraq Qəbələ RLS... Siz bunları nəzərdə tuturdunuz?
- Bəli. Rusiya sonuncu qalasına sığınmağa doğru gəlir. Suriya prosesləri yanvar ayının 15-nə kimi aşağı-yuxarı bitəcək. Bu birmənalıdır və hakimiyyət dəyişəcək. Suriya məsələsindən sonra Rusiya Cənubi Qafqazda ən yaxın sərhədinə sıxışdırlımış vəziyyətə gəlib çıxacaq. Bundan o tərəfə daha dünyanın heç bir yerində Rusiya axtarılmayacaq. Savaş Rusiyanın daha içərilərə sıxışdırılmasından gedir. Rusiya proseslərə fərqli şəkildə yanaşmağa məhkumdur. Qafqazda möhkəmlənmək istəyir. Çünki Rusiya Qafqazda möhkəmlənməsə, çox qısa zamanda Qara dənizə və Şimali Qafqaza nəzarəti bütüövlükdə əlindən verə bilər. Ona görə də reigonda amansız mübarizələr gedəcək.

- Və bunlar bizim başımızda çatlayacaq...
- Bizim başımızda çatlamayacaq. Çünki bu mübarizəni aparan bizlər deyilik. Coğrafi məkan bizik, amma tərəf biz deyilik. Tərəf Qərb dünyasıdır. Dünyanın təhlükəsizliyindən daha çox narahat olan, proseslərin yükünü, ağırlığını və məsuliyyətini öz üzərinə götürmüş, o cümlədən təhlükəsiz yaşam tərzinin prinsiplərinin çərçivəsini müəyyən etmiş Amerikadır.

- Yəni Rusiyanın qabağında bunlar dayanır...
- Bəli. Sadəcə olaraq bizlər də bu coğrafiyada yaşadığımız üçün seçim imkanlarını düzgün etməliyik. Biz hansı yaşam tərzini qəbul edirik. Qərb dəyərlərinə söykənən yaşam tərzini, yoxsa Rusiyanın nəzarətində olan və avtoritar, o cümlədən qeyri-demokratik yaşam tərzini

- İqbal bəy, biz istəyirik ki, regional müstəvidən bir az Azərbaycana yaxınlaşaq və bəzi detalları müəyyənləşdirək. Rusiya dediyiniz kimi son qalasına sığınır və gedəndə bəzi kataklizmlər yaşadır. Milyarderlər İttifaqı, Qəbələ RLS bunlar fiaskoya uğraya-uğraya gedir. Belə çıxır ki, Rusiya heç nə edə bilmir?
- Hələlik görünən budur ki, Rusiya demokratikləşmə məsələsində və təsir imkanlarını əlində saxlamaq baxımından Qərbin planları qarşısında çox acizdir. Niyə acizdir? Çünki hakimiyyətlərin hamısı müqayisə edilir. Kimlərin yanında Rusiya var idi və onların aqibəti necə oldu. Və nəticə odur ki, Rusiyanı seçə bilmir. Kim Qərbin yanında olursa, uğur qazanır. Ən azı bütün prinsiplərə rəğmən hətta hakimiyyətdən gedəndə belə uduzmur, qalib olur. Kim Rusiyanın yanında olursa hakimiyyətdə ola-ola məğlub olur. Hətta var-dövlətdən tutmuş şəxsi təhlükəsizliyinə qədər hər şeyini itirir.

- Bir az diplomatik dildə yox, loru dildə danışaq. Azərbaycan hakimiyyəti, İlham Əliyevin iqtidarı hazırda kimin yanındadır?
- Birmənalı olaraq proses Qərbin yanına doğru sürüşməyə gedir. Bunu qəbul etsələr də, etməsələr də belədir.

- Axı Rusiyadan uzaqlaşmaq bu qədər asan idisə, çoxdan uzaqlaşma olardı axı. Yəni Rusiya bu qədərmi heç nə edə bilmədi?
- Əvvəllər qeyd edirdilər ki, Azərbaycan balanslı siyasət yürüdür. Mən hər zaman qeyd etmişəm ki, sadəcə seçim imkanını ortalığa qoymurlar. Qoymurlar ki, kimi seçirsən. Ona görə də yürüdülən siyasət balanslı siyasət təsiri bağışlayırdı. İndi tərəflərin hamısına kimi seçirsən sualı net qoyulur. Qərbin yanında olmağımı, yoxsa Rusiyanınmı? Belə olanda da Azərbaycan iqtidarı prosesləri, hadisələri çox rahat şəkildə dərk edir və Qərbin yanında yer almağı tərcih edir və Qərbə doğru da gedir. Bütün proseslər də bunu göstərir. Əgər Rusiyanın yanına getmiş olsaydı heç zaman Rusiya bura üçün kataklizmlər hazırlamazdı. Mən ötən dəfə müsahibəmdə demişdim ki, Hilal Məmmədovun həbsindən tutmuş növbəti mərhələlərdə etnik-milli konfliktlər zəmnində hadisələr olacaq. Proseslərə baxın. Dağıstanda Sadvalın toparlanması, konfrans keçirərək özünü yenidən elan etməsi, şimal-qərb bölgəsində proseslərə hərəkətverici stimul kimi Rusiya səfirinin səfəri və bəzi mesajlar, Azərbaycan daxilində etnik-milli konfliktlərin guya ola biləcəyi ehtimalını azsaylı xalqların sıxışdırılmasında görən birliklərin yaranması, Milyarderlər İttifaqı, Qəbələ RLS və hətta heç kimin diqqət etmədiyi “Yağmur” restoranında kirminal aləmin adamlarının toplanması və Rusiyanın səlahiyyətli nümayəndələrinin orada rus vətəndaşları var və onlar dərhal azad olunmalıdır kimi mesajları. Azərbaycan hakimiyyətini və cəmiyyətini təzyiq vasitəsi kimi öz yanına qaytarmağa və kataklizm də yaradaraq fərqli bir müstəviyə çəkmək imkanlarını ortalığa qoyur.

- Dediyiniz şeylər belə çıxır ki, heç bir nəticə vermir...
- Deyə bilmərəm hələlik ki, nəticə verir, ya vermir. Onun anonsunu indidən vermək çox çətindir. Çünki bəzən təhdidlər nəticə vermir anlayışına gətirib çıxarmır. Təhdidlər nəticə almaq üçündür. Nəticə almayanda bu təhdidlərin hansı cür hərəkətə keçəcəyini demək çox çətin olar. Əgər bunlar varsa, bunların hərəkətə keçmə mexanizmini işləyə bilərlər və hər an hərəkətə keçə bilərlər. Etnik-milli konfliktlərdə, Qəbələ RLS-də doğan fəqrqli nəticələrdə, Milyarderlər İttifaqının siyasi proseslərə qoşulma məsələsi və s. Hesab edirəm ki bu doğru yanaşma deyil. Məsələn, mənə bu gün irad tutula bilər. Milyarderlər İttifaqında münasibətdə olduğum insanlar da var . Onlar da irad tuta bilər. Amma mən sizi əmin edirəm ki, Milyarderlər İttifaqının öz namizədi də ola bilər. O namizəd bu gün Milyarderlər İttifaqının içərisində olmaya da bilər. O tamamilə kənardadır, qorunur, saxlanılır. O da ortaya çıxa bilər. Amma Azərbaycanın ictimai fikrində var.

- Bu şəxs müxalifət liderlərindən biri deyil?
- Yox, qətiyyən. Adını bu gün deyə bilmərəm. Amma o adam var.

- Yəni tanınmış şəxsdir deyirsiniz?
- Bəli. Azərbaycanın ictimai-siyasi fikrində var.

- Amma göz qabağında deyil...
- Bəli.

- Belə çıxır ki, seçkilərdə Rusiyanın da adamı qatılacaq...
- Bu növbəti mərhələdə proselərin inkişafından, dinamikasından asılıdır. Qərblə Azərbaycan iqtidarının təmaslarından və ortaq razılığa gəlmək imkanlarından aslıdır. Bu olmayayacağı təqdirdə təbii ki hərəkətə keçə bilən qüvvələr ola bilər.

- Mən sizin təhlilinizə inanıram. Belə görünür ki, uzağı mart ayında hadisələr pik həddinə çatacaq...
- Bəli, pik həddinə çata bilər. Amma bu Qərbin proseslərə təsir və hakimiyyətlə apardığı danışıqların və razılaşdırılmış momentlərin nə dərəcədə dayanıqlı və ardıcıl olmasından irəli gəlir.

- Qərb çox dəstək nümayiş etdirə və yanına çəkə bilər. Biz bunu bir neçə hadisələrdə görmüşük. Sonda tək qoyublar meydanda...
- Lütfən, Gürcüstanı misal çəkməyin.

- Yox. Məsələn, Azərbaycanın daxilini götürək. 2003-cü il prezident seçkilərində, 2005- ci il parlament seçkilərində ölkənin daxilində ictimai siyasi proseslərində nə qədər basqılı olacağını, demokratik seçki keçiriləcəyini iddia etsə də, nəticədə geri çəkildilər. Azərbaycanda müxalifət param-parça oldu. Razısınız?
- Yox, razı deyiləm. Mən məsələnin bu tərəflərinə varmaq isətmirəm. Bu başqa bir mövzunun söhbətidir. Əgər Qərb proseslərdə demokratikləşmənin tərəfidirsə, öz maraqları və yanaşması var. Demək tərəf olan ikinci iqtidar və müxalifət də Qərbi tərəf kimi tanıyırsa, prosesin içərisinə alırsa, onun maraqlarını nəzərə almaq lazımdır. Sual etmək lazımdır ki, Azərbaycanda əzilib-yıpranan tərəf Qərbin maraqları çərçivəsindən proseslərə yanaşa bildimi? Mən hesab edirəm ki, həmin dönəmdə Azərbaycanda tərəf ola biləcək bir tərəf də tərəf olmuş Qərbin maraqlarına cavab verən siyasət yürüdə bilmədi.

- Yəni səhv özümüzdə oldu...
- Bəli. Çünki prosesin içində onu tərəf kimi qəbul edirsənsə, belə də olmalıdır. Etmirsənsə, başqa məsələdir. Siz də indi onu iddia etdiniz ki, tərəfdir. Biz də Azərbaycan cəmiyyəti olaraq demokratikləşməni tələb edirik. Onun maraqları nəzərə alınmalıdır. Suallar yaranır. Azərbaycanın qeyri- stabil vəziyyət ilə əvəzlənməsi, Ermənistan-Azərbaycan münaqişəsinin həllində fərqli yollar, cəmiyyətin qurluşunda inqilabi, yoxsa fazalı keçidin olmasımı və. s. Sual olunur. Mesajlar düzgün qəbul olunurmu? Mesajlara düzgün reaksiyalar olubmu? Mən hesab edirəm ki, Azərbaycanda tərəf olmuş siyasi qüvvələr mesajları bəzən düzgün qəbul etmirlər.

- Tamam . Qərb bizi meydanda tək buraxmaz...
- Buraxmayıb heç zaman.

- Yəni 2013- də buraxmayacaq...
- Mesajlar düzgün anlaşılsa və tərəflərin maraqları uzlaşsa, təbii ki buraxmayacaq.

- Hər halda iqtidarla gedəcəklər uzlaşmağa...
- İqtidar proseslərin bir tərəfidir. Müxalifət demokratik proseslərin bir tərəfidir. Qərb də bir tərəfidir. Burada mənim marağım anlayışı Azərbaycan müxalifətinin vahid namizəd məsələsinə oxşamasın. Yəni vahid namizədsə, mənim üzərimdə düşünülməsin. Hər kəsin maraqları nəzərə alınmalıdır. Qərbin də, Azərbaycanın böyük kəsimini təşkil edən müxalifətin də rəyi nəzərə alınmalıdır. Bizim düşüncəmizlə çox az hissənin faizi ilə maraqlarını təmin edə bilən iqtidarın da maraqları nəzərə alınmaldır. Uzlaşma proseslər də nəticəni ortaya qoyacaq. O uzlaşma tapılmasa, mesajlar düzgün qəbul olunmasa, proses elə bu gün kimi də davam edəcək. Çox təəssüf ki, nə 2003, nə də 2005- ci illərdə Azərbaycanın müxalif kəsimi uzlaşma nöqtələrində doğru yeri seçə bilmədilər.

- Hansılardır uzlaşma nöqtələri?
- Çoxdur. Yenə deyirəm, kataklizmi, inqilabmı, hakimiyyətin bütövlükdə dəyişməsimi, qismən dəyişilib bir strukturdan başlayıb böyük dəyişiklikliyə aparmaqmı? Bütün bunların hamısı uzlaşma nöqtələrinin düzgün tapılmasından ibarətdir. Azərbaycan müxalifətinin bunlara reaksiyası adekvat olmur.

- Bu dəfə adekvatlıq olacaq?
- Hər halda biz çalışırıq ki, 2003-2005-ci illərdə çox az faizlə tərəf idik. 2013-cü iil üçün isə böyük tərəfik. Hesab edirik ki, tapa biləcəyik.

- Ümid Partiyasından, Qarabağ blokundan danışırsız?
- Bütövlükdə müxalifətdən və Ümid Partiyasından. Bizsiz müxalifət də yarımçıq bir şeydir.

- Belə çıxır ki, gələn ilin əvvəllərindən biz açıq proseslərin şahidi olacağıq. Azərbaycanı qarışdırma cəhdlərinin şahidi olacağıq...
- Ola bilər ki, proses 2013-cü ilin əvvəlində qarışmasın. 2013-cü ilin oktyabrından sonra qarışsın. Qarışma nə ola bilər? 2013-cü ilin əvvəlində Azərbaycan Qərblə razılaşmaz, Rusiyanın yanında olar. Rusiyanın yanında yer alanda artıq Qərbin mövqeyi Azərbaycana qarşı dəyişəcək. Bu isə mütəmadi olaraq beynəlxalq strukturların mövqelərində özünü göstərməklə yanaşı, seçki situasiyasından sonra özünü göstərəcək. Fərqli reaksiyalar və siyasəti ortalığa qoyacaq.

- Yəni bir növ hər şey İlham Əliyevin seçimindən asılıdır...
- İqtidarın seçimindən çox asılıdır. Çünki real siyasəti yürüdən müxalifət deyil. Azərbaycanın bu gün harda yer almasını müəyyənləşdirən iqtidardır.

- Bəs niyə ölkənin daxilindəki müxalifət kəsimi, partiyaları niyə siyasi proseslərdən bu qədər uzaq və təsizrsiz durumdadır?
- Burada bir elementi nəzərə almaq lazımdır. Azərbaycan müxalifəti bir institut kimi siyasi proseslərin içərisindədir. Ümumiyyətlə, cəmiyyəti bütövlükdə Qərb institutları tərəfə çevirmək niyyətindədirlərmi? Qərb arzulayırmı ki, cəmiyyət prosesin bir tərəfi olsun. Cəmiyyət Azərbaycan hakimiyyətinən xeyli dərəcədə narazıdır. Cəmiyyət siyasi müxalifətin idarə edə və yaxud da onu yönləndirə bilmək imkanlarını çox az olaraq özündə ehtiva edir. Çünki siyasi partiyalar bir az təsirsiz qalıb proseslərdən. Bu cəmiyyət prosesin içərisinə girsə, daha çox ərəb modelinə oxşar proses olacaq. Çünki artıq bircə yol qalacaq. Razılaşma, uzlaşma yox, hər şeyi kəsib atma. O varianta regonda qalmaq istəyən Rusiya daha çox maraqlıdır. Ona görə də etnik-milli konfliktləri, siyasi institutları devrəyə soxmağa çalışır. Bu gün daha ayrı institutlar var. Tutaq ki, uzlaşıb aşağıları yönləndirməyə. Aşağıları Qərbin mövqeyi, siyasi müxalifətin və iqtidarın mövqeyi yönləndirə bilir. Əgər uzlaşmanı burada tapıb aşağını yönləndirmək mümkündürsə, daha Amerika sayağı demokratiya olur. Seçilmişləri seçirlər, seçilmişlər öz seçimini edirlər. Seçilmişlər ictimai rəyi hesablayanlar bunlarda uzlaşma düzgün tapılarsa, aşağılara mesajlar düzgün verilə bilər. Amma Rusiyanın bu imkanları çox azdır. Ümid edir ki, hakimiyyət onun yanına qayıda bilər. Onun içərisində də proseslərə təsir etmək imkanları və siyasi müxalifətin ona yaxın olan qanadı olduqca zəifdir. Yaxud da çox gizlidir. Bunu aşağıya qoya bilmir. Ona görə də üçüncü yolu seçir. Hesab edirəm ki, bu müxalifətdən proseslərdən çox kənardadır deyə mövqe ifadə etmək doğru deyil. Uzlaşma müstəvisində çox dinamik proses gedir.

- Düşünürük ki, 2013- cü ildə Azərbaycanda prezidentliyə namizədlərin sayı çox olacaq...
- Mən elə güman etmirəm. Uzlaşmada tərəf ola bilməyənlərin böyük əksəriyyəti prosesdən kənarda qalacaq.

- O cümlədən il başa çatır. Hələ də Azərbaycanın ciddi müxalifət kəsimləri bir araya gələ bilməyiblər...
- Bir araya gəlmək üçün biz çox cəhd etdik. Bunun üçün səmimi çaba qoyduq ortalığa. Vahid namizəd məsələsi, platforma üçün. Çağırışlara müsbət cavab verdik. Özümüz də müraciət etdik. Amma hələlik mümkün deyil. Niyə mümkün deyil? Bu məsələnin öz tərəfidir. Nəticə yoxdur. Olmayacağı təqdirdə də qorxulu deyil. Demokratikləşməyə gedən prosesin Azərbaycanda dayanma ehtimalı çox azdır. Beş namizəd qoşulsun, 3 namizəd qoşulsun. Prosesin geriyə dönüşü yoxdur. Bunu hər kəs qəbul etməlidir. Çünki demokratikləşəmin özü region uğrunda mübarizənin tərkib hissədir. Əgər region üzərində Qərblə Rusiya mübarizə aparırsa, onun da bir tərəfi demokratikləşmədirsə, demək bu proses az qüvvə ilə də aparılacaq, çox qüvvə ilə də.

- Siz özünüz namizəd olacaqsınız?
- Partiyamızın belə bir istəyi var. İsrarlıdır bu məsələdə. Qarabağ blokunda israrlıyıq. Vahid namizəd imkanlarını tükənmiş hesab etmirik. Bu müzakirələrdə də iştirak edirik. Amma heç bir halda prosesdən kənarda olmayacağıq.

- Ola bilər tutaq ki, vahid namizəd kimi Əli Kərimlini müdafiə edəsiniz?
- Mən niyə Əli kərimlini müdafiə etməliyəm? Mən prinsipi müdafiə edirəm. Əvvəlcə vahid namizəd prinsipi müəyyənləşdirməlidir ki, biz 10 nəfərik və seçkiyə vahid namizədlə gedirik. Vahid namizədlə 10 partiya gedirik deyib mövqe ortalığa qoyandan sonra bu prinsiplə istənilən halda razıyam. 10 partiyanın içərisindən şahlıq quşu kimin başına qonacaq, bu primeriz, püşk atma və s üsullarla müəyyən edilə bilər.

- Siz hesab edirsinizmi ki tutaq ki, 10 qüvvə bir yerə yığışdı. 10 liderin hamısının imkanları bərabərdir?
- Bərabər deyil. Tutaq ki, ADP, yaxud ACP. ACP-nin namizədi Rəsul Quliyevdir. Bu günki seçki şərtləri ilə Rəsul Quliyev prosesə qatıla bilmir. Bu pisdir. İnsan haqlarını, Rəsul Quliyevin də haqlarını pozur. Hamısını qəbul edirəm. Amma mövcud budur. Biz bunla gedirik prosesə. Bizim də bu gün bunu dəyişdirməyə gücümüz yoxdur. Bu avtomatik qalır qıraqda. ADP deyir ki, biz Qarabağ bloku çərçivəsində vahid namizədlə gedirik. Belə olanda 10- dan ikisi, üçü avtomatik çıxır. Qalır 3, 4 adam. Bu adamlar əvvəlcə prinsipləri qəbul etməlidir ki, biz seçkiyə gedirik. Bunun üçün mövqelər dəqiqləşməlidir. Dəqiqləşəndən sonra namizəd olan 4 adam oturmalıdır masada. Bundan sonra ən əsas yol konsensusdur. Qüvvələr nisbətini öz aralarında ölçürlər.

- Yəni siz hazırsınız o 3-4 lər içərisində olmağa...
- Əlbəttə, birmənalı şəkildə.

- Özünüzü görürsünüz bu dördlükdə…
- Təkcə, mən görmürəm bunu, həm də cəmiyyət görür.

- Yəni siz rahat şəkildə o qrupdan bir nəfər isbat olunsa, onu dəstəkləyəcəksiniz?
- Əlbəttə. Bununla bağlı problem yoxdur. Necə ki,mən bu gün bunu belə ifadə edirəm. Gərək onlar da bunu ifadə etsinlər. İfadə edə bilmirlərsə, demək birlik fəlsəfəsini qəbul etmirlər.

- İqbal bəy, niyə sizi İsa Qəmbər, Əli Kərimli qəbul etmir?
- Sadə bir sual verim, ritorik olsun. Cavab üçün deyil. Niyə İctimai Palatada təmsilçilik üçün hər kəsə qapını açıq elan etdilər. Hər kəslə danışıq apardılar. Niyə İqbal Ağazadəni gətirmədilər? Bu sualı əslində mənə verməməlisiniz. Heç İsa Qəmbərə də verməməlisiniz. Bu sualın cavabı aydındır ki, niyə hər kəsi gətiririk, hər kəsdən xahiş edirik, hər kəsə minnət edirik ki, İctimai Palataya gəl, amma bircə sən gəlmə. Bunun cavabını gərək cəmiyyət tapa. İsa Qəmbərə deməyəsiniz ki, ay İsa bəy niyə qoymursunuz İqbal Ağazadə gəlsin ora. Yaxud ay İqbal Ağazadə sizi niyə qoymurlar ora? Cavab aydındır da. Aydın olan cavabı mənə niyə verirsiniz?

- Niyə güclünün yanında olmurlar bəs?
- Mən adlar çəkmirəm. Amma diqqət edin prosesə. İctimai Palatada yenə deyirəm ki, seçkiyə münasibətini fadə etmiş YAP-nın da üzvləri var. Ümid Partiyasının, ya Qarabağ blokunun mövqeyi parlament və ya prezident seçkilərində onlardan fərqli deyildi ki? Biz də dedik ki, seçki demokratik keçməyib. Azərbaycan xalqının iradəsini əks etdirmir. Parlament legitim deyil. Bu bizim 2010-cu ilin seçkinin səhərisi günü verdiyimiz bəyanatdır.

- Niyə qəbul etmirlər onda?
- Onun da cavabını siz köşənizdə yazın, müstəqil yazılarınızda yazın. Deyin ki, niyə etmirsiniz? Bizi bunu görürük. Mənə desəniz, mən buna öz yanaşmamdan cavab verəcəm, ona desəniz o öz yanaşmasından deyəcək. Onun və mənim gördüyümdən fərqli sizin gördüyünüz var. Adam hər bir partiyanı qəbul edir ora. İctimai Palata xalqındır deyib, ayrı-ayrı nüfuzu olan fərdləri, hətta Azərbaycan cəmiyyətində nüfuzu olmayan fərdlərə deyir ki, buyurun gəlin burda oturun. Koordinasiyada, Məclisində oturtdurur. Parlament tribunası olan, Azərbaycanın ən böyük partiyalarından olan bizə deyir ki, aman bircə siz gəlməyin. Yüz bəhanə qoşacaqlar. Məsələn, parlamentdə təmsilçiliyi var. Qardaş, mən parlamentdə otururam? Mən sual edirəm. Hörmətli bəylər, əgər siz parlamentdə oturmaqla demokratiyanın bir-birinə olan ziddiyyətliyini bəyan edirsinizsə, lütfən bir bəyanat verin. Bizim 2010- cu ilin noyabrına qədər apardığımız mübarizə demokratiya uğrunda olmayıb, çünki biz parlamentdə oturmuşuq? Niyə siz oturanda parlamentdə demokratiya uğrunda mübarizənin imkanlarından yararlanıb daha artıq söz demək fürsətidir. İqbal Ağazadə oturanda isə parlamenti tanıtdırmaqdır.

- Yəqin o hesab edir ki siz tərəf olaraq həmişə onu müdafiə etməli idiniz...
- Mən heç zaman aramızda olan söhbətləri danışmağı sevmirəm.
Bağlı qapılar arxasında olan söhbətləri kimsə eşitməyib ki, mən onu mətbuata açıqlayım. Söhbət İsa Qəmbərdən gedir. Mənim İsa bəyi müdafiə etmək anlayışımdan söhbət gedirsə, mən mətbuata ayrı şeylər deyə bilərəm. Lütfən, bu mərhələyə keçməyək ki, mən ayrı şeylər deyim. Çünki o hər halda mənim xeyrimə olar. Bunun canlı şahidləri var. O adamlar mövqe ifadə edə bilərlər.

- Ola bilər ki, ora qədər getsin...
- Getsə axı ona sərf eləmir. Mən ilk dəfə olaraq sizə deyim . Mən 2003-cü ildə İsa Qəmbəri dəstəklədim. Mən açığı onu dəstəkləmək istəmirdim. Amma bir qrup qarabağlı ziyalılar mənim dəstəkləməyimi israrla xahiş etdilər. Mövqe qoydular. Bəzən lap yaxşı mənada təhdid etdilər. Mən dedim ki, seçilməyəcəyiniz təqdirdə siz nə edəcəksiniz. Çünki seçiləcəyi təqdirdə mən vəzifə istəmirdim. Mən bunu müqavilədə də yazmışdım. Seçilməyəcəyiniz təqdirdə siz nə edəcəksiniz deyən İsa Qəmbər 2004-cü ilin yanvarından mən sizi dəstəkləyəcəm dedi. Söhbətdə Kamil Vəli Nərimanoğlu, Seyran Səxavət, Ramiz Rövşən və.s olub. Adlarını da dedim ki, mövqelərini də soruşa bilərsiniz. Belə bir mövqe olmayıb. Onda bunamı qayıdaq?

- Belə çıxır ki, İsa Qəmbər sözünü tutmayıb...
- Bu bizi aramızda olan söhbətdir. Mən öz üzərimə öhdəlik götürdüm ki, 2003-də sizi dəstəkləyəcəm və dəstəklədim. Seçilməyəcəyi təqdirdə də məni dəstəkləyəcəyini İsa Qəmbər öz üzərirnə öhdəlik kimi götürdü. Mən heç o öhdəliyi də istəmirəm. Mən güman edirəm ki, bu o prosesi aparmaq üçün dediyi bir söz idi. Mən o qədər də sadəlövh deyiləm. Amma hər halda mən niyə sonsuza qədər kimisə dəstəkləmək kimi şüuraltı adamlarda bir yanaşma yaratmalıyam? Bu gün Ümid Partiyası kifayət qədər ciddi, siyasi proseslərin içində yer alan, baxmayaraq ki, iqtidar və müxalifət tərəfindən bütün dönəmlərdə vurulan bir partiyadır. Bizi kim müdafiə edib ki? İqbal Ağazadə Ümid Partiyası adına bəyanat verir ki, seçki qeyri- demokratikdir. Əli Əhmədov, Siyavuş Novruzov deyir ki, şikayət var, mənim mandatım ləğv olunmalıdır. Təkrar seçki olmalıdır. Parlamentdə bir dənə də olsun müxalifət partiyası yoxdur. Kim müdafiə edir İqbal Ağazadəni? Amerika Departamenti bəyanat veri ki, parlamentdə təmsil olunan bir müxalifət partiyası İqbal Ağazadədir. Bu mövqelərdən tutmuş siyasi proseslərdə zaman-zaman hansı iddialarla qarşımıza çıxmaqları və.s. Biz bu günə qədər hansı birliklərdə olmuşuqsa, sona qədər qərarımıza sadiq olan partiya olmuşuq. Bu gün bir yerdə olan partiyaların hamısı bir-birini nədəsə ittiham edir. Ümid Partiaysı hansı sözünü pozub? Bir nəfər dursun desin ki, mənlə filan dönəmdə bu birlikdə olub və bu şərtlər daxilində razılaşmışıq və amma bu şərtləri pozub. Bir partiya, bir kəs Azərbaycanda bunu deyə bilməz. Biz tək bir prosesə qatılırıqs, bu bizim mövqeyimiz olacaq. Bu yükü Ümid Partiyasının Ali Məclisi, Qurultayı, Rəyasət Heyəti həll edir. Başqa partiyaların münasibəti bunu həll edə bilməz. Buna görə də güman edirəm ki, bu məsələlərdə biz həmişə mövqeyimizə sadiq olan partiya olmuşuq. Başa düşürəm. Bunlar bizə qarşı sevginin olmamasından, adekvat davranmamaqdan irəli gəlir. Hamısına hörmət edirəm. Hamısını dostlarımız hesab edirəm. Heç kimə də xüsusi bir iddiam yoxdur. Hamısını da Azərbaycanın demokratikləşməsi istiqamətində bacardıqlarını edə bilən insanlar kimi dəyərləndirirəm. Amma qəbul etmək lazımdır ki, Ümid Partiyası və İqbal Ağazadə xalq hərəkatından və Heydər Əliyev məktəbindən çıxmayan böyük bir adamdır ki, tək bir partiyanı qurub. Nə irsi, nə də hakimiyyət bazamız olmayıb. Bizim Müsavat kimi 1992-1993- cü illər kimi hakimiyyət bazamız olmayıb. AXCP kimi xalq hərakatının irsi və 1992-1993-cü illərin hakimiyyət bazası olmayıb. Bizim ACP kimi hakimiyyət bazamız olmayıb. Bizim hətta Asim Mollazadə, Fazil Mustafa, Qüdrət Həsənquliyev kimi də hakimiyyət bazamız olmayıb. Onlar hakimiyyətdə təmsil olunublar. Biz qanunverici orqandan başqa heç bir hakimiyyətdə təmsil olunmamışıq ki, bunların da hamısı əslində qanunverici orqanda təmsil olunublar. Məncə, bu bizim təşkilatçılıq bacarığımız sayəsində olub. Biz ilk partiya idik ki, açıq bəyan etdik ki, idealogiya əsasında qurulan partiya deyilik. Müsavatçılıq, elçibəyçilik, rəsulzadəçilik və.s idealogiyasında qurmuruq partiyanı. Biz idealogiyaları rədd edən, çətirin altında demokratiyaya, insan haqlarına inanan hər birə kəsə yer olann bir partiyayıq. Kim insan haqlarına, demokratiyaya inanırsa, dilindən, dinindən mənsubiyyətindən asılı olmayaraq buyursun, gəlisin bu yolu gedək və ölkəmizdə demokratik cəmiyyət quraq. İdealogiya əslində soyuq müharibələrin dönəmi idi. O dövr getdi. O partiyaların dövür bitib.

- Belə başa düşürəm ki, siz 5-6 nəfər lider 2013-cü il seçkilərində İlham Əliyevlə opponent olacaqsınız...
- Bizim İlham Əliyevdən başqa opponentimiz yoxdur. Biz hakimiyyəti dəyişmək uğrunda mübarizə aparırıq. Müxalifəti dəyişmək uğrunda yox. Bizim müxalifət cəbhəsində bir nəfər də olsun opponentimiz yoxdur. Bizdən güclü ola biləcəyindən, bizdən zəif ola biləcəyindən asılı olmayaraq. Bizim İlham Əliyevdən, YAP-dan, iqtidardan başqa opponentimiz yoxdur. Çünki biz o yerə iddialıyıq.

- Belə fikirlər var ki, İlham Əliyev 2005-cil də kimi dəyişikilik prosesini özü qabaqlayacaq və hakimiyyətin özündə çox böyük dəyişiliklər baş tutacaq...
- Kor nə istədi, iki göz. Əgər bu dəyişikliklər fərdlərin yerini dəyişməsi yox, siyasi kursun yanaşmalarına gətirib çıxaracaqsa, başlasın. Çətinliyi varsa, dəstək verək. Yox əgər fərdlər dəyişəcəksə, mahiyyət dəyişməyəcəksə, nə fərqi var. Toplananların yerini dəyişəndə cəm dəyişməz. Kursu, siyasəti dəyişmək istəyirsə, adamlar ona mane olursa, açıq bəyan etsin yanında duraq. Təki ölkənin vəziyyəti dəyişsin.

- Nə etmək üçün siz onun yanında durmalısınız?
- İctimai rəy yaratmaqdan tutmuş, beynəlxalq aləmdə rəy yaratmağa, daxildə mövqeləri dəyişməyə qədər. Bircə bəyan etsin ki, kursu dəyişirik, kömək edin. Niyə edə bilmirik? Siz bizi o qədər də zəif hesab etməyin. Əgər biz o qədər zəifiksə, təsir edə bilmiriksə, niyə bizdən narahatdırlar. Özü də çox narahatdırlar. Bəzən düşünürlər ki, Azərbaycan cəmiyyətində müxalifəti saymırlar. Bu çox yanlış bir şeydir. Azərbaycan hakimiyyətininin çəkindiyi tək şey siyasi institutlardır. Çünki proses baş verəndə onun aparıcısı partiyalar olacaq. Mən əmin edirəm ki, bütün partiyalar elan edilsə bununla bağlı açıq və net mövqe ortaya qoyar. Heç kim kataklizm istəmir ki. Hamının ümdə istəyi ölkədə vəziyyətin dəyişməsidir. Çünki demokratikləşmə olsa sabah kimsə deməyəcək ki, parlamentdə saxtakarlıq oldu. Demokratik seçki olacaq. Ola bilsin ki, iki il ləngiyəcəyik. Olsun. Amma bu prosesi ağrısız-acızız həyata keçirə bilərik. Ona görə də bütün partiyalar istisnasız halda onu müdafiə edər.

- Amma elələri də var ki, kreslo davasi uğrunda mübarizə aparır...
- O mövqeyi qoyan adamlar ictimai rəydə hətta çox kiçik yer tutsalar belə, dərhal yerlərini itirərlər. Biz nə istəyirik? Biz deyirik ki, əhalinin sosial vəziyyəti yaxşılaşsın, idarəetmə şəffaf olsun, seçkilər demokratik keçirilsin. Hakimiyyət bölgüsü normal həyata keçirilsin. İlham Əliyev də desə ki, biz bunları edirik, bizə kömək lazımdır. Hətta desə ki, yerinizdə durun bunu edin, mənim yanıma gəlməyin. Hər kəs öz yerində duraraq ona kömək edəcək. Çünki zatən bizim istədiyimiz də budur. Bundan sonra demokratikləşmə başlayanda insanlar gücünü və qabiliyyətini nəzərə alıb parlamentə də seçilə bilir. Çox rahatdır bu. Bunun bircə üstünlüyü odur ki, ağrısız-acızız tərəflər uzlaşır və demokratiyaya keçidi təmin edir.

- Bunlar hələ bizim ölkədə real görünmədiyinə görə, başqa üsul düşünməliyik. 2013-də ciddi aksayalar olmayacaq qarşıdurmalar olacamı?
- Bizim fərqli seçki taktikamız var. Yanvar ayının 5-dən biz bu proseslərə başlayırıq. Buna bir az ironik yanaşılmasın. Biz seçici ilə işləmək istəyirik. Seçicinin proseslərdə tərəf olmasını saxlamaq istəyirik. 2003 və 2005- ci illərdə tərəf olanlarla uzlaşma nöqtələri düzgün tapılmadığına görə, siyasi proseslər gözlədiyimiz istiqamətdə getmədi. Amma bizdən asılı olmayaraq regionda baş verən proseslər fərqlidir. 2003 və 2005- ci illərdə Qərbin , Rusiyanın region uğrunda mübarizəsi böyük anlamda bir-birindən o qədər də fərqlənmirdi. İndi daha çox qarşıdurma var. Bunlar hadisələrin dinamikliyini dəyişir. Qəbulk edək ki, 2010- cu ildə seçici prosedə çox az iştirak edirdi. Seçicin iştirak etmədiyi prosesdə demokratikliyi təyin etmək bir az çətindir. Bəzən mitinqlər böyük dəyişikliklər yarada bilər. Amma proses təkcə böyük mitinqlər olmur ki. Biz onun üzərində çalışırıq.

- Deməli, siz yanvarın 5-dən artıq başlayırsınız...
- Açığı deyim ki, biz başlamışıq artıq, Amma yanvarın 5-dən 2013-lə bağlı qurduğumuz planlar artıq rayon, partiya və blok kimi həyata keçirməyə başlayacağıq.

- Blokda üç partiyadır da...
- İki partiyadır, ADP və Ümid Partiyası.

- Bəs biri də var idi axı...
- Aydınlar Partiyası siyasi bloka çevriləndən sonra getdi.

- Neçə partiya indiki məqamda sizi dəstəkləməyə hazırdır?
- Biz partiya axtarışında deyilik. Açıq və net deyim ki, zamanımızı və vaxtımızı buna sərf etsək, nəticə alınmayacaq. Bu bu gün Azərbaycanda ağır prosedir. Bzi çalışırıq bunu edək, amma alınmır. Biz buna köklənib də prosesi dayandıra bilmərik.

- İqbal bəy, mən düşünürəm ki, biz bir müsahibəni də mart ayında edərik.
- İnşallah.

- Hətta elə gözlənilməz proseslər ola bilər ki, müsahibə üçün imkanımız olmaya bilər...
- Bəlkə zamanımız olmaya bilər. Ya sizin, ya da mənim.

- Gerçəkdən ola bilər elə şey?
- Hər şey ola bilər.

- Təki proses baş versin...
- Demokratiya özü də bir prosesdir. Seçki demokratiyada bir prosedurdur. Adamlar gələr demokratiyann bir prosedurunu təmin edə bilər. Proses davam etməsə prosedurun heç bir əhəmiyyəti yoxdur. Ola bilər ki, hakimiyyətin qəlbinə şeytan girər, Allah demirəm, demokratik seçki keçirdər. Bunla təkcə demokratiya gələ bilməz. Çünki proses getməyibsə, o demokratiyanın gətirəcəyi neqativlər daha çox ola bilər. Sizcə, 1993-cü ildə iyunun 8-də biz demokratik seçki keçirtmədikmi? Aşağı-yuxarı demokratiyanın tələblərinə cavab verən bir seçki idi. Nə baş verdi? Bir ildən sonra 1993-cü ildə Heydər Əliyev seçiləndə seçkilər demokratik deyildimi? Kim iddia edirdi ki, mən Heydər Əliyevə alternativ olub da qalib gələcəm. Yox idi elə bir əhval-ruhiyyə. Deməli, prosedurun demokratikliyi hələ heç nə demək deyil. Bir demokratik prosedur avtoritar rejim də yarad bilər. Bir demokratik prosedur üsyan da, qiyam da gətirə bilər. Ona görə deyirəm ki, proses gedirsə bu müsbət hadisədir.

Söhbətləşdi: Günel Türksoy, Elbrus Ərud