Gənc siyasi fəal, Müsbət Dəyişikliklər Gənclər Hərəkatının üzvü Bəxtiyar Hacyevin “Qafqazinfo”ya müsahibəsi

- Seçki ilində gənclərin kütləvi şəkildə həbs edilməsini necə qiymətləndirirsiniz?
- Düşünürəm ki, son zamanlar NİDA Vətəndaş Hərəkatının fəallarının saxta ittihamlarla həbs edilməklərini heç bir vicdanlı insan təqdir edə bilməz. Mən həmin gənclərin bir neçəsini şəxsən tanıyıram. Adım qədər əminəm ki, onlar ittiham olunduqları cinayət əməllərini törətməyiblər. Bunu ağıllarından belə keçirməyiblər. Onların həbsinin iki mümkün səbəbi ola bilər:

Ya hakimiyyət daxilindəki çox qoca qərarvericilər hələ də anlaya bilməyiblər ki, indiki dövrdə sovet idarəetmə üsulları ilə, keçmiş kommunist təfəkkürü ilə indiki Azərbaycanı idarə etmək olmaz. Bu hakimiyyətin daxilində kimlərinsə, köhnə təfəkkürlü insanların hələ də müasir zəmanə ilə ayaqlaşa bilməməsinin nəticəsidir.

Ya da ki, bu, hakimiyyət daxilində bəzi qonşularımızla sıx əməkdaşlıq edən qərarvericilərin provakasiyasıdır. Heç kimə sirr deyil ki, bəzi qərarverici şəxslər öz siyasi güclərini Azərbaycan xalqından yox, Azərbaycandan kənardan alırlar. Bu da heç kimə sirr deyil ki, seçki ilində həmin şəxsləri dəstəkləyən ölkələrin Azərbaycan hakimiyyəti ilə münasibətləri çox soyuqlaşıb. Düşünürəm ki, bu versiya da araşdırılmalıdır, çünki, hər bir ağıllı, məntiqli və prosesləri müşahidə qabiliyyəti olan insan görür ki, gənclərin həbsləri hakimiyyətə heç bir xeyir gətirmir. Əksinə, hər gün gənclər daha çox gərginləşir, narazılıq daha da çox artır, qorxu azalır, mübarizə əhval-ruhiyyəsi isə artır.

- Sizi də yenidən həbs edə bilərlər?
- Bu təhlükə həmişə qalır. Hər bir müstəqil gənc hər gün o təhlükə ilə üz-üzədir. İstənilən anda qondarma bir ittihamla həbs edə bilərlər. Məhz buna görə biz qanunun aliliyinə hörmət edilən, demokratik dövlət qurulmasını istəyirik. Məsələn, Amerikada insan özünü həddindən artıq rahat hiss edir. Çünki bilirsən ki, sən qanunu pozmasan kimsə səni həbs edə, sorğulaya da bilməz. Azərbaycanda isə bu əminlik nəinki gənclərdə, heç kimdə yoxdur. İstənilən anda, istənilən şəxsi, istənilən ittihamla həbs edə bilərlər.

- Sizcə, hazırkı Azərbaycan gəncliyi mövcud vəziyyəti dəyişmək iqtidarındadırmı?
- Mən fikirləşirəm ki, beş il əvvəlki prezident seçkiləri ilə, ya da 2005 parlament seçkiləri ilə müqayisə etsək, indiki gənclik əvvəlkilərdən bir xeyli mənada seçilir. Xüsusilə nəzərimi çəkən bir şey var. Əgər əvvəllər 2003, 2008-ci il prezident seçkiləri, 2005, 2010-cu il parlament seçkilərində iqtidara yaxın gənclər təşkilatları meydanda söz sahibi idilərsə və bütün təşəbbüslərin müəllifi həmin təşkilatlar idisə, indi tamamilə proses əksinə dönüb. Sosial şəbəkələrin verdiyi imkanlardan istifadə edərək müstəqil və azad gənclik artıq təşəbbüsü ələ alıb. Həmin gənclərin, yəni hakimiyyətə yaxın olan təşkilatların imicləri və reytinqləri həddən artıq aşağıdır. Artıq elə bir dövrdür ki, iqtidara yaxın təşkilatlarla müstəqil təşkilatlar arasında seçim etmək istəyən gənclər daha çox azad təşkilatlara meyillənirlər.

- Siz özünüz son zamanlar “Birlik üçün oxu” layihəsini reallaşdırır, hansısa qruplar yaradırsınız. Bu o deməkdir ki, Bəxtiyar Hacıyev aktiv siyasi proseslərdən kənarda qalmaq istəyir?

- Qətiyyən elə deyil. “Birlik üçün oxu” layihəsi bizim kiçik bir layihəmiz idi. Bizim prioritetlərimiz təkcə ondan ibarət deyil. Amma mən hər zaman onun tərəfdarı olmuşam ki, siyasi mesajlar birbaşa və ən sərt şəkildə verilməməlidir. Siyasi mesajlar paketlənməlidir. Təsəvvür edin ki, qarşınızda çox gözəl bir tort var və siz onu yemək istəyirsiniz. Bir dəfə o tortu hesab edin ki, əzişdirib qarışdırırlar və əzilmiş şəkildə sizə təqdim edirlər. Hər iki tortun tərkibi eynidir. Amma siz birini yemək istəyirsiniz, digəri sizə əzilmiş şəkildə verildiyi üçün yemək istəmirsiniz. Siyasətdə də mesaj yaxşı şəkildə, müsbət mesajların içində paketlənməlidir. Bir dəfə musiqi ilə, bir dəfə rəsm ilə və.s şəkildə insanlara mesajınızı çatdırmağı bacarmalısınız. İnsanlar artıq sizi dinləməyə başladıqda siz hansısa əsas mesajı verə bilərsiniz. Əks halda, dayanmadan aqressiv şəkildə və həddindən artıq sərt siyasi mesajlar verəndə insanlar artıq sizdən yorulurlar və uzaqlaşırlar. Siz mesajınızı minlərlə insana yox, cəmi bir neçə nəfərə çatdıra bilirsiniz. Təcrübə onu göstərir ki, təkcə Azərbaycanda yox, bütün dünyada eyni sərt mesajı dayanmadan neqativ şəkildə təqdim edəndə cəmiyyət bezir və sizi dinləməməyə başlayır.

- Siyasi mesajlar verəcəyiniz kütləni tapmısınızmı?
- Mən kifayət qədər tapmışam və tapmaqda da davam edirəm. Mən dəfələrlə gənclər təşkilatlarının fəalları ilə bu problemi müzakirə etmişəm ki, kənardan müşahidə edəndə belə bir təəssürat yaranır ki, onlar həmişə eyni problemi müzakirə edir və dağılışırlar. Hər bir insan ətrafındakı insanlardan qopmağı və gedib kənarda yeni çevrələr yaratmağı bacarmalıdır. Sadə bir misalla, 100 nəfərdən ibarət gənclər təşkilatı varsa, 100 nəfər ay ərzində 10 dəfə toplanıb hamının bildiyi məsələləri müzakirə edib dağılışırsa, bu heç vaxt fayda verməyəcək. O 100 nəfərlik qrup mesajını sadəcə bir-birinə verəcək. Amma o 100 nəfərlik qrupun hər biri gedib kənarda siyasi proseslərdən xəbərdar olmayan 10 insanı cəlb etsə və onlara qrupun mesajını çatdırsa, o 100 nəfərlik qrup bir aydan sonra 1000 nəfər olacaq. Mən bunun tərəfdarıyam ki, genişlənmə fərdi şəkildə olmalıdır. Hər bir şəxs onsuz da onu dəstəkləyən insanlara daha az vaxt ayırmalıdır. Amerikada bizim seçki üzrə professorumuz deyirdi ki, seçki mesajınızı nə özünüzün yanınızda olanlara , nə də ki sizə qarşı olanlara verin. Çünki sizin yanınızda olanlar onsuz da sizin yanınızdadırlar və sizi dəstəkləyirlər. Qarşınızda olanlar isə onsuz da sizi dəstəkləməyəcəklər. Mesajı o şəxlərə verin ki, onlar tərəddüd içindədirlər və seçə bilmirlər, onları qazanın.

- Fərqli siyasi bilgilərinizə görə sizə paxıllıq edənlər varmı?
- Bu ola bilər. Mənim yanaşmam isə o olub ki, doğru bildiyini et, zaman göstərəcək ki, bu doğrudur. Müəyyən müddətdən sonra səni doğru anlamayan insanlar da verilmiş qərarın doğru olduğunu başa düşəcəklər. Mən dəfələrlə bunu öz praktikamda görmüşəm. Elə zamanlar olub ki, mən qərarımı vermişəm və ən yaxınımda olan insanlar da bu qərarı sorğulamağa başlayıblar. Müəyyən müddətdən sonra qərarın doğru olduğunu görüblər. Kənardakı insanların fikrini dinləyirəm, amma ürəkdən inandığım addımlarda kənardan deyiləcəklər mənim qərarlarıma o qədər də təsir etmir.

- Siz bir gənc kimi aktiv olan zaman NİDA təşkilatı yox idi. İndi o aktivliyiniz gözə çarpmır...
- 2011-cu ilin əvvəlində NİDA yaranmamışdan çox qısa müddət öncə bizim fəal gənclərlə görüşümüz olmuşdu. Mən də əslində o NİDA-nın təsisçilərindən biri olmaq istəyirdim. Amma 2011-cı ilin martında məni həbs etdilər. Bu gün Müsbət Dəyişiklik Gənclər Hərəkatının bir çox üzvü həm də NİDA-nın üzləridir. Hər dəfə gənclərə qarşı təzyiq olanda onların bir hissəsi həm də NİDA-ya üzv olurlar. Bu gün həbsdə olan gənc lider Rəşad Həsənov özü əvvəlcə Müsbət Dəyişiklik Gənclər Hərəkatının üzvü olub, həm də 2010-cu il seçkilərində bizim könüllümüz, sonradan ən yaxın dostumuz olub. Hər bir təşkilatın cəmiyyətdə xitab etdiyi bir seqment var. NİDA əgər həddindən artıq çox narazıları hədəf alırsa, Müsbət Dəyişiklik nisbətən proseslərə yeni qoşulmuş və qoşulmaq istəyən insanları hədəfə alır və artıq onlar aktivləşəndən sonra özləri qərar verirlər ki, nisbətən yumşaq xətdə gedəcəklər və ya hansısa təzyiqlərə etiraz əlaməti olaraq daha sərt addımların atılmalı olduğunu düşünərək NİDA Hərəkatına keçəcəklər. Bizim nə NİDA, nə də ki digər təşkilatlar arasında rəqabət və konfliktimiz yoxdur.

- Nisbətən yumşaq tərzini həbsinizdən sonra seçdiniz?
- Müsbət Dəyişiklik Gənclər Hərəkatı 2010- cu ildə yaranıb. Bizim ilk layihələrimiz qeyri-siyasi layihələr olub. Növbə mədəniyyəti, müxtəlif tanınmış insanlarla görüş, musiqi layihəsi, müxtəlif forum teatrları, seçicilər hüquqi yardım və.s. ABŞ Milli Demokratiya Fondunun yardımı ilə bir ilə yaxındır ki seçicilərə hüquqi yardım layihəmiz həyata keçirilir. Yəni sərt olmayıb. 2010-cu ildə mənə qarşı təzyiqlər oldu, parlament seçkiləri saxtalaşdırıldı, həbs olundum. Bütün müddət ərzində üzvü olduğum təşkilatın tutduğu yol müsbət olub. Məqsəd isə siyasi mesajları müsbət şəkildə paketə sarıyıb cəmiyyətə təqdim etməkdir.

- Adətən gənclik çılğın olur. Siz hazırda özünüzü çılğın gənc hesab edirsiniz?
- Mən həbsdən əvvəl daha çılğın idim. Həbsdən sonra nisbətən daha təmkinli olduğumu hiss edirəm. Amma elə məqamlar olur ki, çılğın olduğumu müşahidə edirəm. 12 yanvar aksiyasında özümdən asılı olmayaraq polislərin davranışına sərt reaksiya vermişdim. 10 mart aksiyasından sonra bir sıra gəncləri həbs etmişdilər. Onlar buraxılandan sonra polis idarəsinin qarşısında qarşıdurma olmuşdu. Orada əlbəyaxa döyüş oldu. Onda gördüm ki, artıq çılğınam. Müəyyən məqamlarda insan elə bir həddə gəlir ki, çılğınlığını büruzə verir. Amma ümumiyyətlə axır vaxtlar əvvəlki gənclik çılğınlığım yoxdur.

- Ölkədən getməyi düşünürsüz?
- Yaxınlarda səfərlər planlaşdırıram. Birdəfəlik getmək fikrim yoxdur.

- Bu dəfəki seçkinin nəticəsini necə görürsünüz?
- Nəticəni iqtidara qarşı demokratik düşərgənin seçkilərə necə gedəcəyi müəyyənləşdirəcək. Yenə iqtidarın namizədinə qarşı 10 fərqli namizəd olacaqsa, mən fikirləşirəm ki, bir şey gözləməyə dəyməyəcək. Yox, əgər demokratik düşərgə vahid bir nöqtəyə vursalar və bir namizədi irəli sürə bilsələr, düşünürəm ki, seçkinin nəticəsi dəyişə bilər. Müxalifət daxilində vahid namizədin müəyyənləşdirilməsi üçün ilkin seçkilər keçirilməlidir. Hələ də başa düşə bilmirəm ki, niyə bəzi namizədlər ilkin seçkilərdən qorxurlar və ehtiyatlanırlar. Ölkənin prezidenti olmağa iddialı olan şəxs sübut etməyi bacarmalıdır ki, o narazı elektoratın səsini toplaya bilər və narazı düşərgənin lideridir. O təbəqə içərisində birinci olmayan insan bütün ölkə ərazisində necə birinci ola bilər? İndi də gec deyil. Aprel ayından başlayaraq 8-9 namizəd arasında bunu həyata keçirmək olar. Ondan sonra digər namizədlər media vasitəsilə həmin qalib şəxsi təbrik edə, bütün tərəfdarlarını həmin namizədə səs verməyə çağıra bilərlər. İqtidarın bir namizədi var və ondan razı olanlar ona səsə verəcəklər. Demokratik düşərgədə bir neçə namizəd olsa, istər-istəməz narazı elektoratın səsləri parçalanacaq. Ən demokratik seçki keçirilsə belə, səslər 10 namizəd arasında parçalana bilər və müxalifət uduzar. Eyni zamanda xarici faktorlar da təsir edə bilər. Mən bu yaxınlarda Böyük Britaniyanın xarici işlər nazirinin müavini Saymon Frayzerlə və bir çox diplomatlarla görüşdüm. Onların fikrindən belə anladım ki , onlar indiki hakimiyyətin dəyişməsində o qədər də maraqlı deyillər. Eyni zamanda başqa ölkələr, xüsusilə də Rusiyanın Azərbaycan hakimiyyətindən narazılığı müşahidə olunur və proses artıq fəallaşıb. Rusiyanın növbəti aylarda atacağı addımların nə olduğunu bilmirəm. O da nəticəyə təsir edə bilər.

- Siz qeyd etmisiniz ki, ölkədə demokratiya uğrunda səmimi olaraq mübarizə aparan hər hansı qüvvə görmürsünüz.
- Səmimi olaraq ölkədə demokratik dəyişikliklər etmək istəyən təşkilat, siyasi partiyalar ilkin seçki yolu ilə vahid namizədin irəli sürülməsində problem yaratmamalıdırlar. Partiya maraqlarından kənara çıxmağa bacarmalıdırlar. Mən 2010-cu il parlament seçkilərində böyük bir məyusluq yaşamışdım ki, bir neçə partiyalar öz namizədlərini irəli sürürdülər və açıq şəkildə deyirlər ki, biz inanırıq ki, qələbə qazanmayacağıq, təşviqat da aparmayacağıq. Sadəcə olaraq öz namizədimizi irəli sürürük ki, gələcəkdə nə vaxtsa partiyalar dövlət tərəfindən maliyyələşəndə bizə də pul ayrılsın. Bu məni təəssüfləndirirdi ki, böyük və Azərbaycanın gələcəyini dəyişməyə iddialı olan partiyalar bir parlament seçkisində xırda bir dairədə belə ümumi maraq naminə öz maraqlarını qurban verməyi bacarmırlar. Bir çox müttəfiq kimi görünən partiyalar var ki onların üzvləri arsında gərginlik hələ də maksimum səviyyədədir.

- AXCP ilə Müsavatı deyirsiniz?
- Mən ad qeyd edib konfliktə girmək istəmirəm. Bunu bir çox insanlar müşahidə edir. Həm vətəndaş, həm də bu proseslərə yaxın olan insan kimi məyusluqla qeyd edirəm ki, çox kiçik məsələlər üzərində böyük konfliktlər olur. Bəzən “hansı piketdə hansı partiyadan neçə nəfər iştirak etdi”, “neçə nəfər polis şöbəsində saxlanıldı”, “bizim partiyadan olanlar daha aktiv iştirak edirdilər və daha uca səslə qışqırırdılar” və s. kimi müzakirələr gedir. Müttəfiq partiyalar arasında bu səviyyədə mübarizə gedirsə, səmimiyyətdən danışmaq olmaz. Bir çoxları düşünür ki, vahid namizədin müəyyənləşməsi müxalifətin parçalanmasına gətirib çıxaracaq. Amma mən əksini düşünürəm. Onsuz da bu partiyalar arasında gərginlik var. Bir mesaj verilsin ki, siyasi rəqabətə giririk və demokratik yanaşması olan partiyalar olaraq seçkinin nəticələrini tanıyacağıq.

- O zaman demək olarmı ki, siyasi fəal gənc kimi sizi müxalifət düşərgəsində olan partiyaların heç birinin fəaliyyəti qane etmir...
- Tam qane etmir. Mən gördüyüm problemlərlə bağlı partiya rəhbərləri ilə dəfələrlə danışmışam. Hər dəfə təxmini belə cavablar eşidirəm ki, yaxınlarda düzələcək. Hələlik bir fərq hiss etmirəm. Amma bir müsbət dəyişiklik də odur ki, əgər əvvəllər “bura Amerika deyil, Azərbaycandır” deyirdilərsə, indi irad və təkliflərin çoxunun əsaslı olduğunu qəbul edirlər.

- Bacarıqlı insanları öz sıralarına qəbul edən Harvardın hazırda Bəxtiyar Hacıyevin fəaliyyətinə nə kimi təsirləri var?
- Harvard univeristeti təkcə öz tələbələrinə təhsil vermir. Həm də məzun olduqdan sonra bütün fəaliyyətlərinə dəstək verir. Universitetin özü səviyyəsində də hər zaman öz məzunlarına dəstək verilir. Mən bu yaxınlarda öyrəndim ki, mənim bir professorum, həbsdə olduğum müddətdə məni müdafiə etmiş tanınmış iqtisadçı Rikardo Hausman başqa bir tələbə yoldaşımdan məni soruşub. O xəbər göndərib ki, onunla əlaqə saxlayım və yaxşı olduğumu deyim. Müəllimim mənimlə bağlı həbsdən sonra da narahat olduğunu bildirib. Mən köhnə müəllimlərimlə hələ də əlaqə saxlayıram. Planlaşdırıram ki, Amerikaya səfərim zamanı Harvard Universitetinə də gedim, müəllimlərimlə görüşüm. Bundan başqa dünyanın bir çox ölkəsində məzun tələbə yoldaşlarım var. Onlarla görüşümüz planlaşdırılır. Yəni universitetden verdiyi təhsildən əlavə, həm də şəbəkə var ki bütün sahələrdə həmin məzunlara çox dəstək olur.

- Beyin Mərkəzi yaradılması layihəniz var idi. Hazırda o layihə nə yerdədir?
- Elə Vaşinqtona getməyimin də səbəblərindən biri odur. Çünki bir müddət mənim ölkədən çıxmağıma qadağa qoyulmuşdu. Həmin beyin mərkəzləri, universitetlərlə görüşməmiş mən düşündüm ki bunları internet və telefon vasitəsilə bir çox həll etmək olmaz. Aprelin ilk yarısında Vaşinqtona səfərimdə bu məsələlər də müzakirə olunacaq.

- Həmin mərkəzin istiqaməti nədən ibarət olacaq?
- Azərbaycandan kənarda təhsil almış on minlərlə tələbə var. Bu insanlar ölkənin gələcəyi ilə bağlı maraqlı təkliflər verə bilərlər. Bu günki gəncliyə oxuduqlarının nəticəsində böyük töhfə verə bilərlər. Ekologiya, maliyyə, iqtisadi və. s sahələrdə mövqe sənədləri hazırlanıb müxtəlif beynəlxalq təşkilatlara təqdim oluna bilər. Hökumət də hansısa problemin həlli yolunda çətinlik çəkirsə, mən fikirləşirəm ki, bu beyin mərkəzindən yararlana bilər.

- Bu həm də bir ilk olardı...
- Azərbaycanın dünyada tanınan bir neçə beyin mərkəzi var. Amma onlar daha çox iqtisadi yönümlüdür. Başqa bütün sahələr üzrə mövqe sənədləri hazırlayan bir mərkəzdə toplaşma yoxdur. Elə bir mərkəz yoxdur ki, xaricdə təhsil alan gəncləri bir araya yığaraq, onların aldıqları təhsildən və yaşadıqları ölkələrin təcrübəsindən bəhrələnərək sənədlər ortalığa qoysunlar.

- Sizin Azad Fkir Universiteti ilə əməkdaşlığınız var?
- Mən orda bir dəfə çıxış etmişəm. Bir çox leksiyalarda iştirak etmişəm. Düşünürəm ki, Azad Fikir Universiteti Azərbaycanda gənclər sektorunda reallaşdırılmış ən böyük və uğurlu layihələrdən biridir.

- AFU-nun demokratiya uğrunda mübarizəsi aydındır. Amma bir məsələ var ki, dünyaca tanınmış təhlilçilər də qeyd edirlər ki, AFU-ni Amerikada məşhur pul baronları hesab edilən Rokfiller, Roçild və.s kimi milyaderlər tərəfindən maliyyələşdirilir. Hər hansı ölkədə Amerikanın çıxarlarına zidd hərəkət olduqda məhz bu institut imkanlarından istifadə edirlər.

- Bu məqamla qətiyyən razı deyiləm. AFU Amerikanın Milli Demokratiya Fondu tərəfindən maliyyələşir. Bunu onlar açıq şəkildə saytlarında da bəyan edirlər. Bizim Müsbət Dəyişiklik Gənclər Hərakatının bir layihəsi də həmin fond tərəfindən maliyyələşir. Mən o fikirlə razı deyiləm ki, AFU-nu milyarderler maliyyələşdirir. Mən o institutlarla çalışmışam. Sadəcə olaraq, Amerikada da düşünürlər ki, hansısa ölkədə demokratik islahatların aparılması elə Amerikanın özünün maraqlarına xidmət edir. Amerikada düşünürlər ki, təhlükəsiz dünya üçün demokratik mühit olmalıdır. Məsələn, Şimali Koreyada bir diktator qərar verə bilər və nüvə silahından istifadə edilərək Amerikanı bombalaya bilərlər. Amma demokratik cəmiyyətdə, məsələn Almaniyada bir nəfər çıxıb desə ki, biz Amerikanı bombalamalıyıq, dərhal onun qərarına qarşı çıxan insanlar olacaq. İkincisi, ABŞ fondlarının bu məqsədlə xərclədiyi pulları Amerika iqtisadiyyatının həcmi ilə müqayisə etsəniz, görərsiniz ki, bu qrantlar həddindən artıq cüzi məbləğlərdir. Məsələn, bizim bir illik layihə üçün 20 min dollar pul verilib. Bu isə Amerikada kofe mağazasında kassir işləyən bir şəxsin bir neçə aylıq maaşıdır.

- Amma Amerika təkcə demokratiya istəyə bilməz ki....
- Siz fikirləşin ki AFU-ya gəlib orada Qubad İbadoğlunu, Leyla Əliyevanı, və yaxud hər hansı bir adamı dinləyən şəxsdən sabah Amerika necə istifadə edə bilər? Siz mənə deyin.

- Demokratiya qurmaq prosesin ilkin mərhələsidir. Sonra olacaqlar da var...
- Bu da 1 aprel zarafatı olsun. Fikirləşək ki, bu gün Azərbaycan demokratik bir ölkədir. Bunu təsəvvür etmək belə, mənə zarafat kimi gəlir, amma misal üçün təsəvvür edin. Təsəvvür edin ki, Azərbaycan Amerikanın maraqlarına zidd atmaq istəyir. Amerika burada maliyyələşdirdiyi gənclər təşkilatından necə istifadə edə bilər? Tutaq ki, təzyiq edəcəklər ki, Adnan Hacızdəyə, Əli Novruzova və ya mənə ki, gedin siz hakimiyyəti dəyişin, yoxsa necə?

- Bəxtiyar bəy, sizin mənə verdiyiniz suala qısa şəkildə cavablamaq mümkün deyil. Ona görə də müzakirə ediriksə, mən də fikrimi deyim. Dünyada , xüsusilə də soyuq müharibə dönəmlərindən sonra psixoloji müharibə yöntəmləri çoxalmağa başlayıb. Artıq sadəcə silahlı müdaxilə ilə imperialist düşüncələrin həyata keçirilə bilməyəcəyi daha açıq şəkildə anlaşılıb. Hər dövrdə olduğu kimi dünyada çıxar münasibətləri üzərinə qurulmuş siyasət mövcuddur. Bunun da ən önəmli qismini enerji üzərindəki çıxarlar təşkil edir. Hər hansı bir ölkədə ya da bölgədə öncə siyasətçilər, sonra isə o ölkənin aktiv, hissiyatlı, səssiz qalmayan gəncləri müxtəlif vasitələrlə bu sömürücü çalışmaların içərisinə daxil edilməyə çalışılır. Buna xidmət edən insanların böyük əksəriyyəti əslində bu oyunun içərisində olduqlarının fərqində deyillər. Kiçik bir qismi isə “idarəedici kadr” olduqları üçün müxtəlif vasitələrlə sürəkli fonlanırlar, maddi mənəvi dəstəklənirlər, təşkilatlanırlar. Bu cür təşkilatlar bütün dünyada fəaliyyət göstərməkdədir. Bunların çalışma prinsipi isə olduqları ölkələrdə əksik ya da toplum tərəfindən bəyənilməyən nə varsa, onların düzəldilməyə çalışdığını göstərərək dəstək almasıdır. Amma nəticə etibarilə dünyada görünür ki, “demokratiya gətirəcəyik” deyə girilən ölkələr olduğundan daha da pis vəziyyətə düşür. Bunun ən bariz nümunələri yaxın zamanlarda Orta Şərq və Şimali Afrikada yaşanmışdı. İraq isə bu ölkələrin içərisində imperiyalizmə xidmətin nə demək olduğunun ən acı örnəyidir.
- Bəlkə, İraq və digər ölkələrdəki acınacaqlı vəziyyətin səbəbi həm də orada uzun müddət diktaturanın sürməsidir və insanların buna dözməsidir? Bəlkə, polis, məkhəmə, təhsil, səhiyyə sahəsində islahatlar etmiş, korrupsiya ilə mübarizə hesabatlarında 60-70 pillə irəliləmiş, demokratik seçki yolu ilə hakimiyyəti transfer etmiş Gürcüstanı da xatırlayaq? Mənə elə gəlir ki, siz məsələlərə çox şübhəçi yanaşırsınız. Məsələn, mən həbsdə olduğum müddətdə bəzi rəsmi şəxslər elə düşünürdülər və ölkə rəhbəliyini inandırmağı bacarmışdılar ki, mənə Harvard universitetinin təqaüd verməsinin arxasında xüsusi xidmət, kəşfiyyat orqanları dayanır.

- Mən sizin təhsilinizlə bağlı o cür düşünmürəm...
- Soruşanda ki, nə qədər təqaüd vermişdilər. Bildirdim ki, bir illik təhsil haqqım 36 min dollar idi. Biri təəccüblə soruşdu ki, xeyir ola Harvard sənə 36 min dollar verib. Mən də cavab verdim ki, hələ 2007-cildə daxil olduğum müddətdə Harvardın büdcəsi 36 milyard idi. Bu qədər büdcəsi olan bir universitetin bir tələbə üçün 36 min dollar ödəməsi kiçik bir şeydir. Həmin universitetin məzunları zamanla ora ianə verirlər. Məsələn, sabah mən milyoner olsam, bilsəm ki hər hansı tələbə orda təhsil almaq istəyir və imkanı yoxdur, mən də məmnuniyyətlə həmin tələbənin təhsil haqqını ödəyərəm. Hər şeyin arxasında bir maraq axtarmaq düzgün deyil. Xüsusilə, Eynulla Fətullayev bir məsələ qaldırmışdı ki, NDİ 2 milyon dollara Azərbaycanda facebook inqilabı etmək istəyir. Mən şəhərdə bir dəfə onunla qarşılaşdım və ona zarafatla dedim ki 2 milyona bu hakimiyəti devirmək olarsa, mən elə o 2 milyonu iki aya yığaram. Doğrudanmı milyardlarla dollar pulu, polisi, ordusu olan bir dövləti cəmi 2 milyon dollar pulla yıxmaq olar?

Mən çox sevirəm ki, insanlar məsələlərə şübhə ilə yanaşırlar, xüsusilə də jurnalistlər. Hər şeyi olduğu kimi qəbul etməməlidirlər, sorğulamalıdırlar ki, məsələnin köklərini araşdıra bilsinlər. Amma həddindən artıq şübhə, hər şeyin arxasında gizli məqam, maraq axtarmaq da yaxşı deyil.

-Amma Amerika universitetlərinin əksəriyyətinin təhlükəsizlik orqanları ilə birbaşa əlaqələrinin olduğu məlumdur.
- Mənə dərs demiş müəllimlərdən biri bir müddət Mərkəzi Kəşfiyyat İdarəsində işləmişdi. Bunu açıq şəkildə də deyirdi. Amma bu əlaqə ondan ibarətdir ki, Amerika vətəndaşı gedib o qurumlarda işləyə bilər. Öz akademik araşdırmaları nəticəsində Amerika üçün hansı təhlükələr gözlədiyi qənaətinə gəldiyini MKİ-ə təqdim edə bilər. Bütün bu əməkdaşlıqlar şəffaf şəkildə gedir. Elə düşünmək lazım deyil ki, bu universitetlər tələbələrə verdikləri təhsillərindən istifadə edərək xarici ölkələrdə agent yerləşdirirlər. 2008- ci ildə belə bir müzakirələr getmişdi. Bizim Google şirkəti ilə əməkdaşlıq edən bir dostumuz var, uğurlu bir gəncdir və texnologiya üzrə ən nüfuzlu universitet olan MIT-in məzunudur. O zarafatla bir qrupda yazmışdı ki, düz deyirlər, bizim universitetdə də bir elan asıblar ki, Azərbaycanda agent işləmək istəyən adam axtarılır, aylıq əməkhaqqı müəyyənləşdirilir.

- Siz ölkədə təhsil sahəsində bir nömrə olan türk liseyinin məzunusunuz. Siz oranı yaxşı olduğu üçünmü seçdiniz. Yoxsa o liseylərinin bir xüsusiyyəti də var. Camaatın özünün olanlar və ya özününküləşdirilmişlər prinsipinə görə...
- Mən ora qəbul olanda 6-ci sinifdə oxuyurdum. Aydındır ki, bu qərarları verə biləcək qədər prosesləri görmürdüm. Mən həmin müddətdə ingilis dilindən xüsusi bir müəllimin yanına gedirdim. Müəllim dedi ki türk liseylərinə imtahan var. Bəlkə özün yoxlayasan. Mən də imtahan verdim və qəbul oldum. Həmin müddətdə təhsil haqqı həddindən artıq aşağı olduğuna görə mən orda təhsil ala bilirdim. Növbəti illərdə təhsil haqqı yüksəldi və mən o təhsil haqqını ödəmək üçün respublika və beynəlxalq olimpiadalarda iştirak etməli, yer qazanmalı idim. Respublika və Beynəlxalq olimpiadalarda yer tutan şəxslərə güzəştlər edilirdi. Fizika üzrə olimpiadalarında qalib olmuşam.

- Bəs indiki düşüncələriniz nədir?
- Mən düşünürəm türk liseyləri Azərbaycan təhsilinə bir töhvə verib. Cəmiyyətdə aktiv olan insanların böyük əksəriyyəti türk liseyləri məzunlarıdır. Biznes sahəsində çalışanlar arasında da, ən nüfuzlu universitetlərdə təhsil alanlar arasında da türk liseyi məzunlarının sayı çoxdur. Bu gün Azərbaycanda təhsil bərbad səviyyədədir. Bir də düşünün ki həmin liseylər olmasaydı təhsil necə olardı. Uçuruma gedən yolda bu təhsil qurumları Azərbaycan təhsilini xilas etməyə çalışır.

- Müsahibələriniz birində qeyd etmisiniz ki, nurçuların oxuduqları bütün kitabları siz də oxumusunuz.
- Mən o vaxt oxumuşam, indi də oxuyuram. Mən sadəcə fərqli-fərqli kitablar oxuyuram. Bir çox qrupların fikirlərini tanımağa çalışıram. O cümlədən də bu Azərbaycanda və bütün dünyada böyük bir şəbəkədir. Bu kitabları oxumağın ziyanını görmürəm və ona görə də oxuyuram.

- Çətin olanları oxuyub başa düşmüsünüz? Məsələn, “Sözlər ve lemalar”.
- Oxumuşam, bəli . Başa da düşmüşəm. Əslində çətin deyil. Osmanlı türkcəsi ilə Azərbaycan türkcəsi bir-birinə çox yaxındır. Ona görə də rahatlıqla başa düşmək olur.

- Sizi “nurçusan” deyib ittiham edənlər olub?
- Çox şeydə ittiham ediblər. Nurçusan, amerikanın agentisən, masonsan deyənlər də var. Mən hər deyilənə fikir bildirsəm onda gərək heç bir iş görməyim.

- Hakimiyyətin bu kəsimə münasibəti yaxşı deyil...
- Hakimiyyət daxilində də nurçulara yaxın olan insanlar var.

- Hazırda Bəxtiyar Hacıyevin dəyərini bilən insanlar çoxdur?
- Mən fiirləşirəm ki, kifayət qədər var.

- Sizcə hakimiyyət istədiyiniz dəyəri sizə verə bilibmi? Məsələn, bir tələbə yoldaşınız Gürcüstanda nazirdir.
-Axır vaxtlar mən hakimiyyət sözünü də bütöv kimi işlətməyə ehtiyatlanıram. Çünki mən bilirəm ki hakimiyyət daxilində də bir çox fərqli qruplar var. Və hakimiyyət daxilində də dəyərimi başa düşüb mənə açıq şəkildə bunu deyənlər var. Sadəcə olaraq onlar çox da güclü deyillər və dəstək verə bilmirlər. Mən düşünürəm ki sabah demokratik bir sistem qurulsa, həmin insanlar daha faydalı işlərlə məşğul olarlar.

- Həmin demokratik mühit olsa, özünüzü hansı vəzifənin sahibi kimi görmək istəyərsiniz?
- Mən açıq deyim ki belə bir mühit olsa, mən özümə kiçik bir biznes qurub dünyanı səyahət etmək istərdim. Məqsədim heç vaxt vəzifə sahibi olmaq olmayıb. Belə məqsədim olsaydı, YAP üzvü olar, çoxdan artıq bir vəzifədə oturardım. Azərbaycanda bu gün demokratik mühit olsaydı, heç siyasətlə məşğul olmazdım. İndiki halda isə proseslərdə aktiv iştirak etməyi özümə mənəvi borc hesab edirəm.

Günel Türksoy