Ümid Partiyasının sədri İqbal Ağazadənin “Qafqazinfo”ya müsahibəsi


- Neçə yaşınız var?
- 44

- Siz neçə yaşınızdan İqbal Ağazadə statusundasız?
- Xeyli var, 12-14 ildir. 28-30 yaşımdan bu statusdayam.

- O yaşda artıq ölkə miqyasında tanınan siyasətçi olmaq üçün nə etmək lazımdır?
- Çətin sualdır. Çünki siyasət şəraitlə, zamanla çox bağlıdır. Bəlkə o vaxtlar zamanın qaynarlığı, ictimai-siyasi proseslərin dinamikliyi bir bizə qədər önə çıxmağa şərait yaradırdı. Mən demirəm ki, xüsusi istedadım var və məhz bu məni tanıtdırıb. Xeyr, bu o deyil. Bəlkə bir az bəxt, bir az ardıcıllıq, bir qədər də qabiliyyət məsələsidir ki, bunları üst-üstə yığdıqda nəyisə bir yerlərə gətirib çıxarmaq olur. Respublikada mənim yaşımda olan o qədər insanlar var ki, hətta məndən qat-qat bacarıqlı, istedadlı, savadlıdır. Hər şeyin bir yolu var, ola bilsin ki, bir az da bəxt lazımdır.

- Mən tez-tez gənc fəallardan soruşuram ki, niyə siz özünüzü təsdiq edə bilmirsiniz, sizi cəmiyyət yeni siyasi lider kimi qəbul etmir. Axı indinin siyasi liderləri olan Əli Kərimli də, Fazil Qəzənfəroğlu da, İqbal Ağazadə də lap gənc yaşlarından, 15-20 ildir ki, bu statusdadırlar. Axı bu uşaqların yaşı 30-u keçib, lakin heç tərəfdarları yoxdur. Niyə yetişmir onlar?
- Bunun indiki gəncliklə bağlı olmayan fundamental səbəbləri var. Birincisi cəmiyyətlə bağlı problemlərdir. Cəmiyyətin siyasi partiyalara, siyasi institutlara və siyasətin özünə antipatik yanaşması var. Artıq siyasətçi anlayışı cəmiyyət üçün populyar deyil. 1988-1992-ci illərdə, hətta 1996-98-ci illərə qədər siyasət, söz demək, mövqeyini ifadə etmək nə qədər populyarlıq gətirirdisə, indi başqa sahələrlə müqayisədə daha az məşhur olmaq mümkündür. Bunun da obyektiv və subyektiv səbəbləri var. Hakimiyyətin yanaşması, siyasi partiyaların çəkisinin aşağı düşməsi, nəticəsizlik sindromu və sair. Bütün bunlar təbii ki, təsir edib. İndi partiya yaratmaq çox çətindir. İndi partiya yaradıb onu cəmiyyətə təqdim etmək əvvəlki illərdə olduğu kimi asan bir şey deyil.
Siyasi partiyaların özündə də hakimiyyətin özünə adekvat olan bir siyasət var. Bir qədər monarxizm var. Hələlik heç bir yaşlı nəsil öz enerjisini, yaxud gücünü tam şəkildə sərf etmiş hesab etmir və çəkilmək barədə hələ düşünmür. Düşünür ki, bunun hələ enerjisi var, bu hələ sözünü deməyib siyasətdə. Hər kəs siyasətdə sözünü deməmiş hesab edir özünü. Siyasətdə yerlər dəyişməyib deyə elə zənn edirlər ki, sözlərini hələ deməyiblər. Sözünü demək üçün mütləq hansısa bir yerdə olmalıdırlar. Bu da önəmli bir faktdır. Gəncliyi irəli buraxmaq istəmirlər. Siyasi partiyaların vitrinlərinə fikir versəniz görərsiniz ki, çox az gənclik var. Yaxud ora çıxan gənclik tamam başqa şəkildə ordadır. Bütün bunların nəticəsidir ki, bu gün gənclik dediyiniz formada özünü göstərir. Lakin bu gün arxadan gələn gəncliyin nəfəsi iqtidarlı-müxalifətli bütün siyasətçilərin, cəmiyyətin üzdə olan insanlarının hamısının boynunun arxasını yandırır. Hər kəs artıq hiss edir ki, yeni düşüncə gəlir. Siyasətə tamamilə fərqli baxan düşüncə gəlir. Arxadan azad insanın gəldiyini hər kəs hiss etməlidir.

- Siz də hiss edirsiniz?
- Əlbəttə. Məndən əvvəl siyasətdə olanlardan bir xeyli az adam, amma məndən sonra gələnlər də məndən daha azaddır.

- Yəni rahatca onların yolundan çəkilə bilərsiniz?
- Çox rahatlıqla. Heç düşünmədən. Əgər təcrübəm, biliyim mənə nə isə veribsə mən çox böyük məmuniyyətlə o azad nəslin yanında dayana bilərəm. Onun liderliyini də qəbul edib yanında yer ala bilərəm.

- Doğurdan?
- Çox rahatlıqla.

- Yəni liderliyini qəbul edə biləcəyiniz gənclər gözünüzə dəyir?
- Həddən artıq çoxdur.

- Bir neçəsinin adını çəkə bilərsiniz?
- Ad çəkib kimisə irəli, kimlərisə geri salmaq istəməzdim. Bu bir nəsildir, bir düşüncədir. Bu 1, 3, 5 deyil ki, adlar çəkim. Burda böyük bir nəsildən söhbət gedir.

- Yəqin söhbət etiraz aksiyalarını kütləvi şəkildə siqaret çəkmək, araq içmək, öpüşmək, kitab oxumaqla ifadə etməkdə görən nəsildən gedir?..
- Söhbət fərqli düşüncədən gedir. Bunun içərisində dini kəsim də, liberal kəsim də, mühafizəkar, ideoloji kəsim də var. Bunların heç birini ayırmaq mümkün deyil. Azərbaycan bir tamdır. Burada siyasət yürüdən insanın çətiri o qədər geniş olmalıdır ki, onun altında hər kəs özünə yer tapa bilsin. Kim isə ideoloji bir çətir yaradacaqsa, kim isə həmin çətirin altında daldalanmaq istəyəcəksə onun azadlığa, düşüncə, fikir, hərəkət azadlığına heç bir aidiyyatı olmayacaqdır. O əslində mühafizəkarlıqdır. Hətta o dediyiniz azad hərəkətlər və düşüncə ilə yanaşı onların öz çətiri olacaqsa yaxud dini, mühafizəkar çəkimin öz çətiri olacaqsa bundan bir fayda götürməyəcəyik. Mənim dediyim fayda nədir: Hər kəsə açıq olan bir cəmiyyət var. Yanında geyimi, düşüncəsi ilə fərqli bir yaşam tərzini seçən, amma Azərbaycan, azadlıq naminə paralel addımlaya bilmək. Ceffersonun gözəl bir sözü var idi. Deyirdi ki, məni sənin fikirlərini bölüşməyə bilərəm, amma sənin haqqın uğrunda ölməyə hazıram. Azərbaycanda hər kəsin haqqının uğrunda ölməyə hazır olan düşüncə yetişir. Məsələnin mahiyyəti bundadır.

- Siz nə yaman nikbinsiniz...
- Çox nikbinəm.

- Deməli siz həm də, yeni nəsil siyasətçiləri uzun və qarışıq saçlı, qulağı sırğalı təsəvvür edirsiniz. Ancaq bunu debilizasiya prosesi kimi qiymətləndirənlər də var.
- Çox yanlışdır. Yaşam tərzinə, saç formasına, geyim formasına görə insanları mühakimə etmək doğru deyil. Mənim saçım yoxdur, məni cəmiyyətdən qovsunlarmı? Kimin də saçı var, uzadır. Sırğa məsələsinə gəlincə isə insanlara irad tutmaq ki, sən bunu etməməlisən, bunu etməlisən, məhz sırğa taxdığın üçün insanlığı, azadlığı düşünə bilməzsən, yanlış düşüncədir. Azərbaycanda bir qədər dərinə getsək əxlaq məsələsinə doğru yanaşılmır. Adam gedir bir başqasının balasının boğazından oğurlayır, birinin balasını ac qoyur, atadan, anadan onu məhrum edir, amma öz balasını şah kefində yaşadır. Deyirlər ki, yaxşı adamdır, ailəsinə yaxşı baxır. Əxlaq, geyim, yaşam tərzi ilə ölçülmür. Bu gün bir azərbaycanlıya sual versən ki, fahişəlik edənmi yaxşıdır, oğrumu, o düşünmədən deyəcək ki, oğru. Faciə bundadır.

- Yəni əxlaqa qarşı əxlaqsız bir yanaşma var?
- Bir başqasının malını, mülkünü talayan birinə müsbət bir yanaşma var ki, düz edir. İlyas Əfəndiyevin “Üçatılan” romanında tərəkəmə həyatından bir epizod var. Deyir ki, tərəkəmələrdə belə bir adət var ki, bu eldə, tayfada oğurluq etməyənə qız verməzdilər. Bakı kəndlərindən birində də belə bir yaxşı misal var ki, elçiliyə gedəndə deyirdilər ki, oğlan türməsini də çəkib, əsgərliyini də. Tərif edərlərmiş bu şəkildə. Bu əxlaq deyil. İnsanları aldatmaq, onların cibinə girmək əxlaqsızlıqdır. Cəmiyyət bunu qəbul etməyənə kimi onun nizamı düzəlməyəcək. Biri uzun saç saxlaya bilər, biri qısa saç, birinin allahdan saçı olmaya bilər.

- Uşaqlarınız nə boydadır?
- Böyük oğlum yeddinci sinifdə oxuyur.

- Saçları necədir?
- Onların saç düzümünə qarışmıram.

- Onlar da yeni nəslin nümayəndələridir...
- Hələ çox gəncdirlər, yeddinci sinif özünü təsdiq üçün yetərli yaş deyil.

- Yəni onları kompleksdən uzaq yeniyetmə kimi böyüdürsünüz?
- Təbii ki. Mən uşaqlarımdan üzr də istəməyi bacarıram.

- Siz bir siyasətçi kimi Azərbaycanın ədəbi həyatını necə izləyirsiniz?
- Yaxından.

- Sizin sevdiyiniz yazıçılar yenə də 20 il əvvəlki kimi Elçin, Anar, Əkrəm Əylislidir, yoxsa onlar öz yerlərini gəncliyə veriblər?
- Ədəbiyyat zövq məsələsidir. Məsələn mən xarici ədəbiyyatda Drayzerin “Kerri bacı” əsərini sevə bilərəm, digər əsərini isə yox. Azərbaycanda da belədir. Mən tutaq ki, Anarın bir əsərini sevə bilərəm, bir başqasını sevməyə bilərəm. Ona görə də, məndə yazıçı sevgisi deyə bir şey yoxdur, əsər sevgisi anlayışı var. Köhnə nəsli oxuduğum kimi yeni nəslin də demək olar ki, hamısını oxuyuram. Əli Əkbəri də oxuyuram, Aqşini də, Güneli də, Sevinci Pərvanəni də, Seymur Baycanı da, Nərmin Kamalı da. Hətta publisistik yazıları oxuyuram. Bu yaxınlarda sizdə geyim tərzi ilə bağlı bir yazı getmişdi Aysel Əlizadənin, onu da oxuyuram, Qaraqanı da.

- Necə yazırlar?
- Çox gözəl. Ən başlıcası yazıların əksəriyyətində azad düşüncə var. Düzdür, bir qədər də asilik var yazılarında. Bütünlükdə düşüncə, fikirdə azad olmaqla yanaşı, həm də bir stereotipdən azad olmaya biliblər. Özlərinin, ideya və düşüncələrinin haqlı olduğunu sübut etmək üçün özündən əvvəl olan, hətta pis olanı belə əzmək taktikası da var. Bu istisna olmaqla, qalan hər şey doğrudur. Hər şey, şerləri də, nəsrləri də çox gözəldir. Çox azadlığı olanlar da var. Köhnə nəsil üçün, yaxud mühafizəkar düşüncə üçün və yaxud da tamam fərqli bir yaşam tərzini seçmiş adamlar üçün ola bilsin ki, bu çox açıqdır. Amma insan düşüncəsi sərhədsizdir axı. Bu insan azaddır və düşüncələrini kağız üzərinə köçürür. Burda nə var ki, niyə bundan narahat olurlar? Kimsə hesab edirsə əgər bu dini cəhətdən düzgün deyil, Qurani Kərim buyurur: Allahla insan arasında vastəçi yoxdur. Əməllərinə görə cavab verəcək adamlar qoy Allah qarşısında hesabat versin. Əgər yaşam tərzi kimi bunu dini qaydaların ehtiva etmədiyini düşünürlərsə, hesab edirlərsə ki, bu cür yaşamaq olmaz, yaşamasınlar o cür.

- Üzdə olan gənclərdən hamısının adını çəkdiniz, mən istərdim ki, konkret birinin üzərində dayanaq.
- Mən necə birinin adını çəkim ki, onların hamısının əsərlərində, mənim zövqümə oxşayan, mənim ruhumu ehtiva edən yüzlərlə bənzətmə, obrazlar var. Ona görə bunu bir nəfərin üzərində fokuslaşdırmaq olmaz. Bu sevgi deyil ki, deyim birini sevirəm. Bu zövqdür, ədəbiyyatdır, yaxşı bir şeydir, oxuyursan, sevirsən. Mən tutaq ki, bu gün də Fəxri Uğurulunun yazılarını dünənki kimi oxuyuram. Baxmayaraq ki, yaşca yeni nəsil hesab olunmur, amma onun gözəl yazıları var. Onun özünə ehsan verən kişi obrazı nə qədər gözəldir. Kim yarada bilərdi ki onu? Aqşinin bir şeri var: “Çıxıb gedəsən sonuncu vaqonda. Boş e, bom-boş olasan. Birdən qalxıb yerini verəsən, gözəl bir qadına. Qadın otura və deyə. Verin Əllərinizi Saxlayım”. Bunu kim deyə bilərdi? Yaxud Salam Sarvanın “Bu gün toyumdur, yanımda yerin görünür, sevgilim” misraları nə qədər gözəldir. Biz Anarı da, Elçini də vaxtında bu şəkildə sevmişik. Anarın “Beşmərtəbəli binanın altıncı mərtəbəsi” əsəri belə başlayırdı ki, Nemət aeroportda qəzet köşkünə yaxınlaşır və soruşur ki, “Kommunist” qəzeti var? Cavab verirlər ki, “Kommunist” satılıb. Deyir bəs “Pravda”? Deyir çoxdan qurtarıb. Deyir bəs nə var, cavab verirlər ki, “Trud”, üç qəpiyə. Sovet dövründə bu əsər bizi bununla cəlb etmişdi. Yaxud da Seyran Səxavətin “Daş evlər”ində Çanqonun “Bəşəriyyətə məktub”unda belə bir hissə var. Fridrix Engelsin “əmək meymunu insana çevirmişdir” ifadəsinin altında Çanqo yazırdı ki, “İnsan çox işlədikcə yenidən meymuna çevrilir”. Bu o dövr idi ki, hamı pambıq tarlalarında işləyib meymuna dönürdü. Ona görə sevirdik. Bu gün Nərmin Kamalın bir kiçik yazısını oxudum. “Yüz rəngli Azərbaycan bayrağı”. Necə möhtəşəm yazıb.

- İqbal bəy, bu gənclər həm də iqtidara müxalifdirlər, fərqindəsiniz bunun?
- Xeyr. O uşaqların heç biri iqtidara müxalif deyil.

- Bütün günü hökuməti söyürlər axı...
- Onlar hökuməti deyil, yanlış siyasəti söyürlər. Onların adamlarla nə əlaqəsi var, onlar yanlış olanı söyürlər. Əslində ədəbiyyatı doğuran da elə budur. Birində bir qədər çox, birində nisbətən az ola bilər. Siz mədhiyyə ədəbiyyatından başqa hansı ədəbiyyatın qalıcı olmadığını görmüsünüz? Mədhiyyə ədəbiyyatı özü də mahiyyət etibarı ilə qalıcı deyil. Bu gün adını çəkmək istəmədiyim o qədər şerlər var ki, zaman gələcək sıradan çıxacaqlar. Məgər Xəqaninin “Mədain xərabaları” ilə yazdığı mədhiyyələr eyni dərəcədə təbliğ olunur? Füzulinin “Şikayətnamə”si daha çox tədris olunur, nəinki mədhiyyələri. Sabir də, Mirzə Cəlil də onun kimi. Qalıcı ədəbiyyatın da əsas xüsusiyyəti budur. Dövrün, zamanın eybəcərliklərinə qiymət vermək. Əlbəttə, ədəbiyyat ancaq bundan ibarət deyil. Bu həm də bir zövq məsələsidir, insan hissləridir.

- Siz düşünürsünüz ki, Azərbaycanın nikbin, gözəl, istedadlı ədəbi gəncliyi var...
- Bu gün ədəbiyyatı problem kimi ortaya atmaq düzgün deyil. Ədəbiyyat sosial vəziyyət deyil ki, problem olsun. Bu günlərdə Fikrət Qocanın gözəl bir sözünü oxudum. Deyirdi ki, şair toyuq deyil ki, hər gün yumurtlaya. Çox gözəl bir sözdür əslində. Burada qorxulu bir şey yoxdur ki, ay bu gün filan musiqi növü inkişaf etmir, gəlin onu inkişaf etdirək. Belə şey olmur. Kampaniya ilə yaranan ədəbiyyat elə kampaniya ilə də gedəcək. Bu duyğudur. Müxtəlif formalar çıxa bilər, yeni ədəbi janrlar yarana bilər. Məsələn nəsr bizə 19-cu əsrin əvvəllərində Qutqaşınlı ilə gəlib, dramaturgiya Axundovla, faciənin banisi Nəcəf bəy Vəzirovdur, tarixi faciənin banisi N.Nərimanovdur, romatizmin baniləri Məhəmməd Hadi, Hüseyn Caviddir. Ola bilsin ki, bu dövrdə də yeni ədəbi forma gələ bilər və onu kimsə yaza bilər. Olmasa belə bu qorxulu bir hal deyil. Ədəbiyyat sifarişlə olmur. Azərbaycan ədəbi mühiti normal bir mühitdir, gözəl əsərlər yazılır.

- Fazil Mustafanın Babəki “sapık” adlandımasına bir şərqşünas kimi necə baxırsınız?
- 808-ci ildə Cavidan tərəfindən başladılıb, 837-ci ilə qədər Babək tərəfindən davam etdirilən bir hərəkata belə bir qiymət verərdim ki, min il sonra biz İslam dininin daşıyıcıları olmasaydıq bu gün həmin şəxslər onu qəhrəman kimi təqdim edərdilər. Babək dövründə onun üçün kənardan gətirilən bir şeyə etiraz edir və o şeyin adını nə istəyirsiniz qoyun. Mən bu gün Məhəmməd ümmətiyəm və dini baxışlarım da İslamdır. Bacardıqca da bu dinin qayda-qanunlarına riayət edirəm. Mən Babəki qəhrəmanlıqdan silə bilmərəm. Silə bilmərəm ki, sən İslama qarşı mübarizə aparmısan. Nəzəri cəhətdən təsəvvür edək ki, Azərbaycanda yeni bir din başlayıb. Həmin yeni din də bizi kütləvi cəhətdən həmin dinin daşıyıcılarına çevirməyə çağırır. Mən də qalxıb müharibə edirəm, üsyan edirəm, liderlik edirəm və sonda da ölürəm. Nəticədə isə İslam dini məğlub olur və başqa bir din onun yerini tutur. Min ildən sonra mənə hansı qiyməti verəcəklər? Min ildir ki, artıq insanlar yeni dinin daşıyıcılarıdır. Fazil Mustafa nöqteyi-nəzərindən Babək “sapıq” ola bilər, amma mənim nəzərimdə qətiyyən elə deyil. Babək öz dönəmində onun üçün yad olan yeni bir baxışı, yeni bir xətti, yeni bir dini tanımırdı. Özününkünü qorumağa çalışırdı və orada qəhrəmalıq da, üsyankarlıq da, xalqı birləşdirmək istəyi də, bir sözlə hər şey vardı.

- Rafiq Tağının qətlindən sonra ateistlərlə dindarların toqquşması tez-tez gündəmə glən məsələlərdəndir.
- Ən yanlış mövqe budur. Heç kimin baxışlarına görə üzərinə getmək olmaz. Biri atesit, biri qatı dinar, biri liberal ola bilər. Bizim vəzifəmiz hər kəsə hörmət etmək və hər kəslə yanaşı yaşamağa adət etməyi bacarmalıyıq. Bunu bacarmasaq qapalı cəmiyyət qurmağa doğru gedirik demək. Biz o zaman artıq insanların düşüncəsinə, yaşam tərzinə, təfəkkürünə hörmət etməyən insanlar anlamında olacağıq.

- Bu mənada hicaba da icazə verməliyik, qadağa qoymamalıyıq?
- Kim necə yaşamaq istəyirsə, yaşam tərzini necə seçirsə elə də yaşamalıdır. Hər kəsə o imkanı da yaratmalıyıq. Amma bir siyasətçi olaraq düşünürəm ki, kim isə dövlətin ideoloji xəttinə çevirib, onun qanunlarına üz tutubsa yaşam tərzlərini qanuna çevirməməlidir. Mən bu cür yaşayıram və sən də bu cür yaşamalısan deyib qanunları dəyişməyə cəhd etməməlidir. Qalan hallarda hər kəs azad yaşamalıdır. Hicabını taxan taxsın, namazını da qılan qılsın. Azərbaycan üçün arzuolunmayan hallardan da biri odur ki, məsələn biz Avrovizion ölkəsiyik, təbii ki, mən də şərqliyəm, azərbaycanlıyam, Məhəmməd ümmətiyəm, amma biz inkar edə bilmərik axı Azərbaycanda cinsi azlıq yoxdur. Nəhayət ki qanun qəbul etməliyik. Əgər cəmiyyətin bir sosial qrupu varsa onların hərəkətləri qanunla tənzimlənməlidir, özbaşına deyil. Əgər Azərbaycanda fahişələr varsa, bu qanunla tənzimlənməlidir, başqa yolu yoxdur. Qanun hökmən olmalıdır.

- Niyə hazırlamırsınız bir partiya olaraq?
- Yaxşı sualdır. Hakimiyyətə gələn kimi hazırlayacağıq.

- Siz deputatsınız axı, qanunvericilik təşəbbüsünüz var.
- Başa düşürəm qanunvericilik təşəbbüsünü, amma reallıq budur. Cəmiyyətin bütün sosial qurumları qanunla tənzimlənən fəaliyyət göstərməlidirlər.

- İqbal bəy, siz kifayət qədər azadlığı, sərbəstliyi sevirsiniz, hətta uzun saçları, sırğaları belə qəbul edirsiniz. Bəs niyə Sizin parlament bu qədər klassik və əzabvericidir?
- Əzabverici deyə bilmirəm, amma....

- Artıq çevrilmək üzrədir.
- Cəmiyyətin əhval-ruhiyyəsi bir, protokolu iki, adət etdiyimiz fomalar isə üç. Nəyi nəzərdə tutursunuz geyim formaları deyəndə?

- Məsələn, niyə görə Milli Məclisdə elə bir deputat yoxdur ki, saqqalı, uzun saçları, hər hansı bir geyim imici olsun? Yəni azadlığın nişanəsi görünmür.
- Necə geyinmək özü də bir azadlıqdır, məcbur etmək olmaz axı.

- Axı belə də olmaz. Hamımız üzümüzü qırxıb, qalstuk taxıb, ağ köynək, qara kostyum getdik parlamentə.
- Mənim necə yaşamağımın, mənim azad olmağıma, başqalarına hörmət etməməyimə aidiyyatı yoxdur. Saqqal, saç formasına görə insanları qınamıram. Ancaq niyə parlamentə belə getmirsiniz deməyin özünü də düşüncə azadlığının nümunəsi hesab etmirəm. İstəmir, zorla saqqal saxlatdıracaq deyilik ki... Fərqlilik geyim nümunəsinə görə deyil. Geyim nümunəsinə görə, xarici görkəmə görə fərqlilik çox bəsit səslənir. Geyim tərzi, sırğa, saç düzümü və sair düşüncədən doğursa çox normal qəbul edirəm. Yox, əgər təkcə dəbdən doğursa keçici bir şeydir. Məsələn, məşhur “Bitlz” qrupu yarananda özü ilə bir sosial qrup yaratdılar. “Bitlz” qrupunda nə var idi? Azadlıq. Əslində təqdim olunan azadlıq idi. Onun arxasında başqa şeylər var idi ki, mən bunu danışmaq istəmirəm. Məsələn, Azərbaycanda bu gün heç bir musiqi, geyim tərzi, ideya arxasınca sosial bir qrup yarada bilmir. Bu təəssüf ki, cəmiyyətin azad olmamasının göstəricisidir. Bax bu problemdir.

- Amma Türkiyədə bu var...
- Bəli, Türkiyədə var. Artıq əksər cəmiyyətlərin özlərinin sosial qrupları var. Azərbaycanda “Host” bu qədər populyardır, amma onun özünün də sosial qrupu yoxdur. “Dəyirman” da rep qrupu idi, onun da sosial qrupu formalaşmadı. Ədəbiyyatda da bunu yaratmağa çalışırlar, amma hələ ki, formalaşmayıb. Məsələn, Yazıçılar Birliyi dövlətin dəstəyi ilə, inzibatçılıqla məhdud bir sosial qurum formalaşdırıb. Bu cəmiyyətin azad olmamasının göstəricisidir. Azad sosial qrup formalaşsa həmin qrupların parlamentdə də, digər qurumlarda da təmsilçiləri olacaq. Bu ayrı-ayrı fərdlərin problemi deyil. Bu gün cəmiyyətin bu qədər narazı sosial qrupları olduğu halda belə siyasi partiyalar öz sosial qruplarını yarada bilməyiblər. Yeni Azərbaycan Partiyasının 500 min üzvü var, amma onun da sosial qrupu yoxdur. Deyə bilməzsən ki, bax bu cür düşünənlər YAP-çılardır, bu cür düşünənlər Müsavatçılardır. Bunlar cəmiyyətdən doğan çox ciddi problemlədir ki, ədəbiyyata da, geyimə də, yaşama da təsir edə bilir. Cəmiyyət azad olanda təbii ki, o sosial qruplar da formalaşacaq.

- Cəmiyyət o azadlığa hazırdır?
- Cəmiyyət hazır olan an azadlıq olacaq. Uşağını doqquz ay bətnində gəzdirən ananın doğuş zamanıdırsa, onu heç kim saxlaya bilməz. Süni doğuş edə bilərlər, amma cəmiyyət hazır olanda onu heç kim saxlaya bilməyəcək.

- Vaxtından əvvəl olanda da altıaylıq olur yəqin...
- Onu hələ saxlamaq olur. Vay o gündən ki, səkkizaylıq olsun, onu saxlamaq bir qədər çətin olur.

- Demək biz hələ doğulmamışıq.
- Necə istəyirsinizsə, elə də hesab edin. Cəmiyyətdə ciddi proseslər gedir. Hazır olanda cəmiyyət yükünü yerə qoyacaq. Azadlıq yükü cəmiyyətin içindən çıxacaq.

- O vaxta qədər də belə getməliyik?
- Biz normal gedirik. Əgər biz bu məsələləri müzakirə ediriksə, bu bilirsiniz nəyə bənzəyir, biz uşağa hansı adı qoyacağıq? Demək ki, siz də mən də bilirik ki, bu doğulacaq. Əmin olduğumuz üçün bunları danışırıq. Biz günləri sayırıq. Sadəcə hansı zaman olduğunu qarışdırmışıq.

- Deməli hamiləlik dəqiqdir?..
- Hətta o qədər aydın görünür ki, bu hamiləliyi deyil, doğulacaq şəxsə ad qoymaq məsələsini müzakirə edirik, hər kəs öz adını qoymaq istəyir...

Elbrus Ərud